Zelf verantwoording afleggen

Het bij de les houden van corporaties, scholen, ziekenhuizen en zorginstellingen gebeurt veelal door rijksinspecties die met scherpe rapporten laten weten wat er mis is dan wel beter moet. Het kabinet wil dat deze maatschappelijke organisaties minder last hebben van overheidsinspecties. Dat kan mits scholen, corporaties, ziekenhuizen en zorginstellingen zelf hun toezicht en verantwoording op de eigen prestaties voor hun rekening nemen en daarover transparant communiceren. Wettelijke dwang is daarbij niet aan de orde. Het ministerie van Binnenlandse Zaken gaat er vanuit dat maatschappelijke organisaties dit klusje zelf klaren en dus ook de aanbevelingen van de werkgroep-Van Es [zie kader] invoeren.

Willem van Leeuwen, lid van de werkgroep-Van Es en voorzitter van Aedes, de overkoepelende brancheorganisatie voor corporaties, en voorzitter van het platform maatschappelijke ondernemingen gaat de aanbevelingen in eigen huis op de agenda zetten. Hij geeft toe dat enige vorm van dwang nodig is om de corporaties tot scherper eigen toezicht en verantwoording te dwingen.

‘Een groot deel van de aanbevelingen kan alleen werken als we afspreken dat die niet-vrijblijvend zijn óf als we de aanbevelingen onderdeel maken van onze eigen branchecode.’ Corporaties die geen lid zijn van de branchevereniging moeten volgens Van Leeuwen een contract tekenen met de minister. Als corporaties dat afwijzen, moeten zij onder verzwaard overheidstoezicht worden geplaatst. Onwillige corporaties binden aan de aanbevelingen door het algemeen verbindend verklaren van de branchecodes wijst Van Leeuwen af. ‘Dat heeft niet mijn voorkeur.’

Modern

Transparantere benoemingsprocedures van de Raden van Toezicht zullen niet binnen een jaar gerealiseerd zijn, zegt Kete Kervezee, ook lid van de werkgroep-Van Es en voorzitter van de PO-raad, de besturen van alle basisscholen. Kervezee hoopt dat met de aanbevelingen van Van Es en de binnenkort te verschijnen nota over goed bestuur van het ministerie van Onderwijs het denken over de professionalisering en een moderne rol van de Raad van Toezicht wordt gestimuleerd. Binnen de PO-raad komt een aparte werkgroep die zich met de aanbevelingen van Van Es gaat bezighouden.

Minder overheid, meer zelf doen

Het advies van de werkgroep-Van Es belooft maatschappelijke organisaties dat de overheid minder zal inspecteren en controleren. Dat gebeurt indien de instellingen zelf zonder terughoudendheid laten zien wat zij doen. De belangrijkste aanbevelingen van het rapport Vertrouwen in Verantwoording:

• toezicht van patiënten, studenten, huurders en ouders door gebruikerspanels, onderlinge visitaties, het instellen van ombudsfuncties en interactieve jaarverslaglegging; 

   

• raden van toezicht moeten scherper controleren op financiën, kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de diensten van zorg, onderwijs, corporaties en ziekenhuizen; 

   

• raad van toezicht moet onafhankelijk zijn met open benoemingenbeleid en moet beleid kunnen corrigeren;

   

• actieve openbaarmaking van prestaties en functioneren van scholen, ziekenhuizen, corporaties en zorginstellingen door organisaties zelf;

   

• speciale klachtafdeling voor burgers bij Nationale Ombudsman.