WRR: wees voorbereid op worstcasescenario corona

Het coronavirus is nog niet weg, maar de aandacht verslapt. Juist in goede tijden is het belangrijk om de slechte tijden te doordenken, stelt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), en daarom zet de overheidsadviseur vijf scenario’s op een rij, met de gevolgen voor de verschillende onderdelen van de samenleving en hoe die actie kunnen ondernemen.

Ernstig of dodelijk

In het worstcasescenario worden de mutaties van het coronavirus dodelijker en loopt iedereen jarenlang, voordat het virus ‘uitdooft’, risico op ‘een ernstig of zelfs dodelijk ziekteverloop’. Alle maatregelen, inclusief zeer strenge lockdowns, liggen op tafel. ‘In dit scenario moet het openbaar bestuur veel zaken snel en doortastend oplossen om een leefbare samenleving te garanderen.’

Tegelijkertijd moet de democratische legitimiteit gewaarborgd worden, waarschuwt de WRR. Crisisstructuren zijn wenselijk, maar overheidsbesluiten dienen ‘zoveel mogelijk volgens reguliere processen genomen te worden en democratisch en rechtsstatelijk legitiem te zijn’. De WRR verwijst hierbij naar onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), waarin de onderzoekers pleitten voor een maximale termijn voor het verschuiven van bevoegdheden naar de veiligheidsregio’s.

Overheden, gaat de WRR verder, kunnen in het worstcasescenario te maken krijgen met de uitval van vitale systemen (zoals het dagelijks bestuur of het behalen van een quorum). ‘De verschillende overheidslagen doen er goed aan om hiervoor nu al maatregelen voor te bereiden, zoals het bundelen van krachten tussen gemeenten en provincies en afspraken over vervanging en opschaling.’

Herstel

In het lichtste scenario, waarin het virus weinig meer is dan een soort verkoudheid, moeten overheden zorgen voor herstel van vorige golven. In het sociaal domein gaat dat bijvoorbeeld over het mentale herstel van jongeren en mogelijk komt er een groter beroep op de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De fysieke gezondheid van inwoners bevorderen kan door sport en beweging te stimuleren en provincies en gemeenten zijn medeverantwoordelijk voor het herstel van de culturele sector.

‘Ten slotte is herstel nodig wat betreft de band tussen overheid en burger. Bepaalde groepen voelen zich, mede door de coronamaatregelen, niet meer betrokken bij politiek en samenleving, en hebben het gevoel dat hun stem niet wordt gehoord.’ De WRR adviseert het herstelbeleid samen met de samenleving vorm te geven en deze groepen daarin mee te nemen.

Overkoepelend

Het ophalen van zorgen en suggesties bij burgers, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven, zodat het openbaar bestuur in alle situaties met gezag kan blijven opereren, is één van de overkoepelende lessen uit de verschillende scenario’s.

‘Een ander terugkerend thema is het belang van een robuuste digitale infrastructuur en digitale vaardigheden.’ Daarbij moet men een scherp oog hebben voor bijkomende uitdagingen zoals privacy, inclusiviteit, standaardisatie, cybersecurity en de afhankelijkheid van Big Tech. Voor overheden met name is het belangrijk nu al voorbereidingen op dit gebied te treffen voor vergaderingen, participatie en samenwerking zodat reguliere processen zo normaal mogelijk door kunnen gaan.