Wij willen weten

Het meest opmerkelijke was wel dat al die verschillende ex-bewindslieden van al die verschillende partijen het in grote lijnen roerend met elkaar eens waren. Amerika stond wel erg pal achter Israel, Obama moest de band tussen Europa en Amerika dringend verbeteren, Bush was in vrijwel alle opzichten een mislukking gebleken. Maar het aller-, allermeest waren ze het er met elkaar over eens dat er liever nog vandaag dan morgen een parlementair onderzoek moet komen naar de Nederlandse politieke deelname aan de oorlog van dezelfde Bush in Irak.

Dat was nieuws waar de Volkskrant zelf de volgende ochtend begrijpelijkerwijze mee opende. Vijf ex-ministers van vier partijen die er, de een na de ander, de staf over braken dat premier Balkenende er, tot de dag van vandaag, in geslaagd is om met zijn volle gewicht te voorkomen dat wij snappen waarom hij indertijd zijn knieval voor Bush en diens neoconservatieven in Amerika gemaakt heeft.

Als altijd was ook dit keer Hans van Mierlo het best ter tale. Hij trok de vergelijking met een verdachte die voor de rechter staat en die tegen de rechter zegt, luister eens edelachtbare, een strafrechtelijk onderzoek is helemaal niet nodig want ik heb het niet gedaan! Hij noemde het een schande dat een regering, tijdens haar kabinetsformatie, het meest wezenlijke recht had ontnomen aan de volksvertegenwoordiging - het misschien wel belangrijkste recht sinds de stichting van de democratie en sinds het welslagen van de Franse Revolutie. Het recht om de regering te bevragen naar haar motieven voor de meest wezenlijke beslissing die een regering kan nemen, steunverlening aan een oorlog.

De andere ex-ministers hadden niet veel woorden nodig om hem en elkaar bij te vallen. Weliswaar dacht Ben Bot dat er niet veel onheilspellends uit zo’n onderzoek naar voren kon komen, maar dat was volgens hem een reden te meer om niet afwijzend tegenover parlementaire bemoeienis te staan. Hans van den Broek verwees naar onderzoek dat in Engeland en Amerika wel gedaan was, en dat daar lessen uit geleerd waren. Blijkbaar hoefde Balkenende als enige niets van zijn verleden te leren. En Jozias van Aartsen had, anders dan Ben Bot, geen idee wat een onderzoek wel en niet aan het licht zou brengen, volgens hem de voornaamste reden was om er juist wel aan te beginnen.

Onder zoveel druk, zou je als buitenstaander kunnen denken, is het startschot voor zo’n onderzoek nog slechts een kwestie van tijd. Maar helaas, de Tweede Kamer heeft zich met huid en haar overgeleverd aan het njet van de premier. Resteert de Eerste Kamer, die niet aan het regeerakkoord is gebonden. En zie: daar tekent zich, nu de VVD ook overstag lijkt te gaan, een meerderheid af die het met al die ex-bewindslieden eens is. Het arsenaal aan vragen dat de Eerste Kamerleden aan de regering heeft gesteld is ook naar liberaal idee buitengewoon onvolledig beantwoord.

Het zou een primeur zijn in de Nederlandse parlementaire geschiedenis: een onderzoek door de Eerste Kamer. De tijd is er meer dan rijp voor.