Wethouder Almere: 'Regel derde genderbeleving'

Er moet een einde komen aan de ‘vernederende, nutteloze en tijdrovende omweg’ die non-binaire mensen moeten afleggen om als non-binair in de Basisregistratie Personen (BRP) te worden opgenomen. Dat stelt de Almeerse wethouder Froukje de Jonge. De gemeente en de Almeerse student Panda Wezeman zijn in hoger beroep gegaan in een zaak waarbij de rechter Wezeman in het gelijk stelde.

Hoger doel

Gelijk krijgen en toch in hoger beroep gaan. Het klinkt wat vreemd, maar het hoger beroep dient een hoger doel, stellen zowel de 26-jarige ict-student Wezeman als wethouder De Jonge (CDA, inclusie). ‘Ik ben niet de enige voor wie dit belangrijk is. Er moet een wettelijke regeling komen’, vindt Wezeman, die tien jaar non-binair is. Na lang aarzelen besloot Wezeman in 2019 een advocaat in de arm te nemen en naar de rechter te stappen. Dat is tot nu toe de enige manier om de geslachtsregistratie te kunnen laten wijzigen in de BRP, en van daaruit in het paspoort.

Belastend

De rechter oordeelde in de zaak van Wezeman dat ‘met terugwerkende kracht het geslacht bij de geboorte niet is kunnen worden vastgesteld’. Meerdere rechters hebben dat inmiddels gedaan, zich beroepend op artikel 19d van het Burgerlijk Wetboek. In overleg hebben Wezeman en Almere besloten tegen deze uitspraak in hoger beroep te gaan. Omdat beiden het te gek voor woorden vinden dat een gang naar de rechter nodig is om als genderneutraal te worden erkend. ‘Het is belangrijk om jezelf te kunnen zijn. Nu voel je je niet gezien zoals je bent’, vertelt Wezeman. ‘Een rechtszaak kost alle partijen tijd en geld’, stelt De Jonge. Ook nog eens onnodig, omdat de rechter eigenlijk altijd het verzoek van een non-binair persoon inwilligt, aldus de wethouder. Gemeenten moeten vervolgens de aanpassing in de BRP gaan regelen. ‘Dat willen we uiteraard doen, maar we vinden dat dit zonder tussenkomst van de rechter moet kunnen’, aldus De Jonge. ‘Het is belastend om te moeten leuren voor wie en wat je bent en waar je erkenning voor wilt. Bespaar mensen deze ellende. Regel deze derde genderbeleving.’

Hiaat in wet

Transgenders kunnen sinds 2014 bij de gemeente aankloppen om de geslachtsregistratie te veranderen, vertelt Eric Gubbels, voorzitter van de commissie persoonsregistratie van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB). Non-binaire mensen moeten daarvoor echter nog steeds de gang naar de rechter maken. In 2007 oordeelde de Hoge Raad dat de huidige wetgeving rechters geen ruimte laat om een verzoek om als genderneutraal in de BRP te worden opgenomen, te honoreren. Met andere woorden: dit hiaat in de wet zou moeten worden opgevuld. Dit is tot op heden niet gebeurd.

Zelfbeschikkingsrecht

Elf jaar later zorgde een uitspraak van de rechtbank Limburg voor ‘een golfje aan verzoeken aan rechters’, weet Gubbels. Deze rechters stelden in hun uitspraak uit 2018 niet alleen dat in de BRP moet worden opgenomen dat ‘het geslacht niet is kunnen worden vastgesteld’. Zij stelden daarnaast dat door het ontbreken van de mogelijkheid van genderneutrale mensen om hun geboorteakte te laten aanpassen, sprake is van ‘een inbreuk op het privéleven, het zelfbeschikkingsrecht en de

persoonlijke autonomie van belanghebbende.’ De rechters wezen daarbij onder meer op internationale verdragen, waarin genderneutraliteit inmiddels is geregeld. Nederland heeft deze verdragen ondertekend, maar de nationale wetgever moet die internationale afspraken wel in eigen wetten opnemen.

Duidelijkheid nodig

‘Vanuit de NVVB zien we de druk toenemen van mensen die als non-binair willen worden geregistreerd in de BRP. Wij vinden dat we deze mensen niet nog eens tien jaar naar de rechter moeten sturen. Dat kun je hun niet aandoen’, stelt Gubbels. Het is in de ogen van de NVVB de hoogste tijd dat de wetgever dit gaat regelen. Ook voor ambtenaren van de burgerlijke stand is duidelijkheid gewenst, stelt Gubbels. In hun uitspraken geven rechters tot nu toe drie verschillende ‘opdrachten’ mee aan de gemeente die de BRP van een genderneutrale inwoner moet aanpassen. De geboorteakte wordt helemaal doorgehaald en er komt een nieuwe; de geboorteakte wordt met terugwerkende kracht aangepast of de geboorteakte wordt aangepast vanaf de datum van de uitspraak van de rechter.  

Discriminerend

Het Transgender Netwerk Nederland wil zo snel mogelijk af van een gang naar de rechter voor non-binaire mensen. ‘De weg via de rechtbank is belastend, pijnlijk en discriminerend’, stelt beleidsadviseur Sophie Schers. Transgender personen kunnen tegenwoordig zonder een gang naar de rechter hun geslachtsregistratie laten wijzigen. ‘Ook voor non-binaire mensen moet dit op eenzelfde laagdrempelige wijze worden geregeld.’ Volgens de laatste cijfers van het Tansgender Netwerk hebben tot nu toe negen non-binaire mensen hun geboorteakte, na een gang naar de rechter, laten aanpassen. Als tussenkomst van de rechter niet meer nodig is, verwacht Schers een toename van het aantal non-binaire mensen dat hun geboorteakte wil laten wijzigen.