‘We zwaaien in Zeeland niet met lijstjes’

Burgemeester Vlissingen Bas van den Tillaar

Eerst liegt de staatssecretaris van Defensie je stelselmatig voor en vervolgens zet het kabinet je weg als tweederangs provincie. Burgemeester Bas van den Tillaar van Vlissingen is een paar weken nadat de regering meldde dat onze mariniers niet naar Vlissingen verhuizen, nog steeds verbijsterd én kwaad. ‘Ik weet al langer dat je 1-ster en 3-sterren regio’s hebt in dit land, maar ik vind het ongelofelijk dat je in Nederland zó bedrogen kunt worden door medebestuurders.

En dat die medebestuurders niet het fatsoen hebben om inhoudelijk te vertellen waarom ze het woord van de regering breken en voor een andere locatie voor de marinierskazerne kiezen. De Kamer heeft een brief gekregen en op 5 maart was er een VVD-feestje in Vlissingen waar premier Rutte toelichting gaf op het besluit om de kazerne niet naar Vlissingen te verhuizen, maar onze laatste brieven zijn tot op de dag van vandaag niet beantwoord.’

Die brieven gingen over de onzeker geworden verhuizing van de marinierskazerne van Doorn op de Utrechtse Heuvelrug naar het Zeeuwse Vlissingen, die in 2014 door minister Hennis en commissaris Polman contractueel werd vastgelegd op de plek waar de Michiel Adriaanszoon de Ruyterkazerne zou komen. De PZC plaatste er een foto bij van minister Hennis ‘met haar mariniers’. Mannen van stavast, stoer met de HK416 voor de borst. ‘Jongens van ‘een man een man, een woord een woord’. Kerels die niet bang waren voor een verandering in hun kleinburgerlijke bestaan’, schamperde Youp van ‘t Hek vorige maand in zijn column in het NRC Handelsblad toen officieel was geworden dat onze zeesoldaten toch niet zo manhaftig waren.

Dat de mariniers al snel last kregen van koudwatervrees en bang waren voor Vlissingen als werk- en woonomgeving, wist burgemeester Van den Tillaar (53) toch al toen hij in 2016 vanuit Zuid-Limburg neerstreek in Vlissingen? Nooit op een receptie tegen een landmachtgeneraal opgelopen die lispelde welke listen ‘die ratten’ van de marine hadden bedacht om onder Vlissingen uit te komen?

Twijfels
‘Natuurlijk hebben we vragen en twijfels gehad’, zegt de burgemeester van Vlissingen. Van den Tillaar: ‘Oorspronkelijk zouden meerdere locaties van de mariniers worden gesloten en zou het korps in Vlissingen worden geconcentreerd. De Van Ghentkazerne in Rotterdam zou dichtgaan, maar dat besluit werd teruggedraaid. In 2018 schreef de commandant van de mariniers in het personeelsblad Qua Patet Orbis dat hij tegen de verhuizing naar Vlissingen was. Wat gebeurt er? Wat zit hierachter? Wat doe je dan als bestuurders én contractpartners? Je gaat met elkaar praten. Op bezoek bij Defensie, ik weet het nog heel goed, vroeg commissaris Polman aan staatssecretaris Visser: “Ik hoor geruchten dat er alternatieven voor Vlissingen worden onderzocht.” Waarop de staatssecretaris letterlijk antwoordde: “Ik hoor ook allerlei geruchten.”’ En met dat niks-antwoord van de staatssecretaris neemt Zeeland dan genoegen?

Burgemeester Van den Tillaar: ‘Nee. In dat gesprek bevestigde de staatssecretaris dat in 2012 een besluit was genomen over de verhuizing van de mariniers naar Vlissingen. Dat was de boodschap. Dat heb ik de staatssecretaris ook verschillende keren tegen de Kamer horen zeggen. “Ik heb een besluit uit 2012 en dat wordt uitgevoerd.” Daarom is dit hele proces zo’n schandaal. Hadden wij twijfels en vragen? Ja. We zijn niet naïef. Daar is over gebeld, daar is over gesproken. Keer op keer ontkende Defensie dat er alternatieven werden onderzocht en werd bevestigd dat men zich zou houden aan het contract. Duidelijker kan toch niet? En dan lees je nú in de stukken die Defensie vorige maand naar de Kamer heeft gestuurd, en die wij niet kenden, dat er in de zomer van 2019 al een alternatief voor Vlissingen klaarlag. Onder onze neus had Defensie een geheime operatie uitgevoerd om zich niet aan het contract met Zeeland te houden.’

Ergo conclusio: voormalig wethouder in Zaanstad en lid van de Tweede Kamer voor de VVD en huidig staatssecretaris van Defensie Barbara Visser heeft al die tijd zitten liegen tegen de Tweede Kamer en Zeeland. Van den Tillaar: ‘Ja, daar is geen ander woord voor. Het is onbehoorlijk bestuur. De staatssecretaris heeft 19 keer sorry gezegd in de Kamer, tot ergernis van de Kamervoorzitter die het nu wel genoeg vond. Het werd een beetje gênant, vond ze. Nee, het proces daarvoor, dát was gênant. Je mag er in bestuurlijk Nederland toch vanuit gaan dat je niet wordt voorgelogen door een bestuurder in het kabinet? Daar mochten we dus niet vanuit gaan.’

Geniep
Dat bleek ten langen leste vorige maand, toen het kabinet meldde dat de mariniersverhuizing naar Zeeland niet doorgaat. Uit een Kamerbrief bleek óók dat de marinierskeuze was gevallen op Kamp Nieuw Milligen in Uddel. Toen commissaris Polman naar de geruchten over alternatieven informeerde, had Defensie daarover al in het geniep met Apeldoorn en Gelderland gesproken. Van je collega’s in het lokaal en provinciaal bestuur moet je het maar hebben.

Bas van den Tillaar heeft politicologie in Nijmegen gestudeerd. Eén van de eerste onderwerpen die tijdens die studie aan bod komen, is het primaat van de politiek. Politici bepalen, ambtenaren voeren uit. De kleurrijke Henk Vredeling zei als minister van Defensie ooit: “Als een generaal dreigt met ontslag, dan heeft hij het al.” Generaals bepalen in een democratie niet de politieke gang van zaken. Maar zo is het wel gegaan met de kazerne, meent de burgemeester van Vlissingen. ‘Toen de commandant in het personeelsblad van de mariniers schreef dat hij niet naar Vlissingen wilde, werd wel gezegd: het is maar een personeelsblad, wat maakt dan nou uit?

Maar mij maak je niet wijs dat een artikel met die strekking niet van tevoren is gedeeld op het ministerie. We hebben altijd gezegd dat we heel goed begrepen dat de verhuizing van de kazerne een groot effect zou hebben op de mariniers. Ik begrijp dat zeker het middenkader geen zin had om te verhuizen. Dat los je maar op één manier op: de leiding geeft het goede voorbeeld. Zo hoort het te gaan bij iedere grote reorganisatie, maar dat is hier niet gebeurd. De korpsleiding heeft zeker de laatste periode stelselmatig geweigerd om de kazerne naar Vlissingen te verhuizen.’

Eén van de argumenten van de korpsleiding was en is, en premier Rutte herhaalde het tijdens zijn bezoek aan het Arsenaaltheater in Vlissingen: een verhuizing naar Vlissingen zou tot een enorme uitstroom van mariniers leiden, waardoor het korps niet meer inzetbaar zou zijn. Burgemeester Van den Tillaar: ‘In 2012 werd al erkend dat de verhuizing zou leiden tot uitstroom. Dat snap ik ook. Mensen die iets anders willen doen, hebben gelijk. Defensie accepteerde dat de inzetbaarheid van het korps vijf tot tien jaar minder groot zou zijn, hoewel de uitstroomverschillen met de commando’s of de luchtmobiele brigade helemaal niet zo groot zijn. Er zou extra worden geworven in deze regio. Dat is niet gebeurd. De korpsleiding heeft nauwelijks een poging gedaan om de positieve kanten van Vlissingen voor het personeel over het voetlicht te brengen. Er kwamen alleen maar argumenten om niet te verhuizen: de uitstroom zou te groot zijn, de oefenterreinen waren plotseling ongeschikt.’

Eer en geweten
En de Tweede Kamer vond het wel goed zo. Een door de SGP(!) ingediende motie van afkeuring haalde het niet. De staatssecretaris van Defensie was de Zeeuwen ‘vergeten’, maar had volgens het Zeeuwse VVD-Kamerlid Bosman ‘naar eer en geweten gehandeld’. ‘Ik heb Zeeland en de Kamer niet bij mijn twijfels betrokken. Dat had ik wel moeten doen. Oprecht nogmaals mijn excuses daarvoor. Dat is mijn fout geweest’, zei staatssecretaris Visser tijdens het Kamerdebat op 20 februari. ‘Waarom is zij dit spel gaan spelen?

Toen commissaris Polman haar vroeg naar de geruchten had ze toch ook eerlijk kunnen zijn? Natuurlijk had de staatssecretaris veel eerder tegen ons kunnen zeggen dat ze met grote problemen zat en op zoek was naar alternatieven. We waren boos geweest en we zouden absoluut discussies hebben gehad, maar dan wél op basis van feiten en argumenten. Als de staatssecretaris vervolgens met de flinterdunne argumenten van het korps mariniers was gekomen, dan hadden we uiteindelijk toch moeten zeggen: als u dat doet, dan doet u dat, dat is uw verantwoordelijkheid. Nu is heel Zeeland geschoffeerd en aan de kant gezet.’

En nu? Van den Tillaar: ‘We waren kwaad en we zijn nog steeds kwaad, maar het heeft geen zin om in boosheid te blijven hangen. De kaarten liggen op tafel en we moeten verder. Zeeland is blij met de uitspraak van de voltallige Tweede Kamer dat er ruimhartig gecompenseerd moet worden, maar we moeten nog zien of Den Haag zijn toezeggingen nu wél nakomt. En realiseer je daarbij goed: de marinierskazerne was de door het rijk toegezegde compensátie voor het vertrek van talloze rijksdiensten de laatste jaren. We waren zo blij met de komst van de mariniers omdat zij gezinnen zouden meenemen. De regio vergrijst, we hebben belang bij jongeren die naar school gaan en hier hun toekomst maken.

Om die structuurversterking draait het nu in de gesprekken die we hebben met regeringsadviseur Wientjes. We gaan niet met lijstjes lopen zwaaien, want we willen niet de indruk wekken dat we afgekocht kunnen worden met een paar projecten. Zo makkelijk laten we ze nu niet wegkomen.’

Miljoenen
Op basis van Wientjes’ advies komt het kabinet vast met talloze miljoenen over de brug om de ‘economische structuur’ van Zeeland te versterken, maar wat niét met judasgeld kan worden gecompenseerd, is het imagoverlies dat Zeeland heeft geleden. Tijdens de bijeenkomst met premier Rutte in Vlissingen zei hoogleraar bij het University College Roosevelt in Middelburg Barbara Oomen dat de echte pijn in de imagoschade zit. ‘Het idee dat Zeeland een plek is waar je niet naartoe wilt.’

Burgemeester Van den Tillaar: ‘En juist die imagoschade heeft de Tweede Kamer uit de opdracht voor de regeringsadviseur willen halen. Ze willen het over de compensatie voor de gemaakte kosten en over structurele investeringen hebben. Heel goed, maar door de mariniers gelijk te geven heeft het kabinet het vestigingsklimaat in Zeeland te grabbel gegooid. Dit kabinet heeft het beeld gesanctioneerd dat je niet in zo’n tweederangs provincie moet zijn. Dié schade is onbetaalbaar.’

CV
Bas van den Tillaar (Mierlo, 1967) studeerde van 1985 tot 1990 politicologie aan de Radboud Universiteit. Na zijn studie ging hij werken als docent economie bij het Bisschoppelijk College Weert-Cranendonck. In 1998 werd hij wethouder in de Brabantse gemeente Mierlo. Toen Mierlo op 1 januari 2004 opging in de nieuwe gemeente Geldrop-Mierlo, werd Van den Tillaar daar wethouder/locoburgemeester. In mei 2007 volgde zijn benoeming tot burgemeester van de Zuid-Limburgse gemeente Gulpen-Wittem. In april 2016 werd Van den Tillaar burgemeester van de Zeeuwse gemeente Vlissingen. Hij is tevens lid van de VNG-commissie bestuur en veiligheid. Bas van den Tillaar is lid van het CDA.