Wateroverlast Limburg leverde bulk schadeclaims op

Waterschap Limburg wil zich niet meer laten verrassen door regenbuien die tot overstromingen leiden (zoals vorig jaar juni). Maar ook niet door langdurige droogte die dwingt tot een beregeningsverbod (dit jaar juni). De ingenieursaanpak gaat overboord. Overleg met de omgeving moet leiden tot oplossingen met een groter draagvlak.

Informatie op internet

Het kersverse Waterschap Limburg wil uit een ander vaatje gaan tappen. 'We zijn gewend dat de overheid iets uitdenkt en vervolgens tegen de burger zegt: dit is het beste voor jou. Wij gaan het omdraaien', zo kondigt bestuurslid Har Frenken aan. 'Die burger vindt alle informatie op internet. Als wij met een plan komen, heeft hij al direct zijn mening klaar en zegt: "Had dat niet anders gekund? Daar en daar hebben ze het ook anders gedaan." Je denkt dat je een goed plan hebt, maar je moet het gaan verdedigen, want je hebt gewoon niet alle opties in beeld. Alle opties heb je pas in beeld als je met niks naar een zaaltje gaat en zegt: "Beste mensen, wij hebben hier in Baarlo een probleem. Kijk nu eens met jullie kennis van dit gebied hoe jullie dat zouden willen oplossen."

Nieuwe aanpak

De nieuwe slogan van het waterschap is dan ook 'mét de omgeving en vóór de omgeving'. De nieuwe aanpak van het waterschap komt niet uit de lucht vallen. Limburg werd vorig jaar juni door de weergoden getrakteerd op extreme buien. Op sommige plekken viel in de nacht van 1 op 2 juni 57 millimeter regen, in die week 125 millimeter en in de hele maand 270 millimeter. Dat is 50 procent meer dan in de afgelopen honderd jaar in De Bilt is gemeten. De hevige buien gingen gepaard met forse wateroverlast: straten en woningen liepen onder, net als akkers, weilanden en tuinderskassen.

Leren van extreme buien
'Er was eigenlijk geen plek waar geen overlast was', blikt Frenken terug. 'Het ging de capaciteit van de organisatie te boven en dan krijg je een crisissituatie. We hebben een crisisteam voor hoogwater, maar we hadden geen crisisteam voor overstromingen door extreme buien. Dat hebben we moeten leren. Er werd veel op emotie gewerkt; het was hier eigenlijk continu paniek. Er kwamen 1.700 meldingen binnen of nog meer, en iedereen wil als eerste worden geholpen.' De totale schade bedroeg 200 tot 300 miljoen euro. Omdat de toekomst nog meer van zulke buien in petto heeft, wellicht nog heviger dan die van vorig jaar, is de vraag: hoe al dat water te verwerken?

Droogte ook een urgent probleem

De discussie gaat weliswaar vaak over wateroverlast – dat levert spectaculaire beelden op die het goed doen in de media – maar de droogte is minstens zo urgent. Het toeval wil dat het waterschap net deze dag een beregeningsverbod heeft afgekondigd in Noord- en Midden-Limburg. De toekomst brengt heviger buien en langere periodes van droogte. En dus moeten maatregelen niet gericht zijn op een zo snel mogelijke afvoer van water, maar op het zo lang mogelijk vasthouden van water in het landschap. Bijvoorbeeld door boeren die bij hoogwater weilanden laten onder water laten lopen tegen een vergoeding. Dat is goedkoper dan het breder en dieper graven van de beek, en bovendien duurzamer. 

Samenwerking gemeente en waterschap

Samen met het waterschap heeft de Noord-Limburgse gemeente de problemen rond de Kwistbeek aangepakt. 'Die heeft in Baarlo voor geweldige overlast gezorgd. Dat komt niet zozeer door een te lage afvoercapaciteit, maar doordat er te veel aanvoer is', legt Janssen uit. 'Met de ondernemers die de ergste overlast hebben gehad, hebben we een eerste schouw gehad. Waar stond het water? Wat kunnen we doen om het op te lossen? Moeten we afgraven, percelen onder water laten lopen, buffers bijzetten, duikers verruimen?' Als resultaat heeft de gemeente alvast 15.000 kuub waterbuffers gebouwd, 30 hectare industriegrond afgekoppeld van het riool, en percelen aangekocht om bij hoogwater onder water te laten lopen. Het projectplan waarin deze en andere maatregelen zijn beland, gaan waterschap en gemeente bespreken met de omgeving. 'Uiteindelijk zeggen we: we hebben dit gehoord; is dit wat jullie bedoelen of missen we nog iets? Het kan zijn dat het dan nog wordt gewijzigd.'

Dit is een ingekorte versie. Lees het volledige verhaal in Binnenlands Bestuur nummer 14.