Wat als wensen en beleid verschillen?

Zorgen om uitvoering in sociaal domein

Het boek De verhuizing van de verzorgingsstaat beschrijft dat er nog veel te sleutelen valt aan dit beleidsconcept vooraleer het de dilemma’s die nu bestaan oplost en er een bruikbare aanpak tot stand komt. Het beargumenteert dat van de vele beloften van nabijheid, alleen de criteria van vertrouwdheid, maatwerk, samenwerking in behoorlijke mate zijn waargemaakt.

De schrijvers wijzen erop dat in de nieuwe praktijk nauwelijks ruimte is voor professionele ontwikkeling of inbreng. Ook zou het ingaan tegen de tendens bij burgers die juist meer formele zorg wensen, terwijl het beleid in omgekeerde richting tendeert. Tenslotte leidt het beleid tot afgedwongen hulp die de solidariteit onder druk zet, omdat de mate van zelfredzaamheid steeds meer een kwestie wordt van lot en toeval en vragen om hulp kan leiden tot schaamte en schuldgevoelens.

Deels ligt dit alles aan een aloud bestuurskundig probleem, namelijk dat beleidsmakers van alles kunnen bedenken, maar dat het in de uitvoering anders gaat dan die beleidsmakers hadden bedoeld. Anderzijds ligt het eraan dat de nieuwe huiselijke logica op gespannen voet staat met de eerdere bureaucratische logica. Het zijn dilemma’s van vertrouwdheid versus betrouwbaarheid, van alledaagsheid versus deskundigheid, en van stabiliteit versus dynamiek.

Zo beargumenteert dit boek dat procedurele rechtvaardigheid in het nieuwe model onder druk staat, dat de informaliteit van de keukentafel specialistische kennis en uitwisseling verdringt en dat keuzevrijheid wordt ingeperkt. Dat zijn serieuze dilemma’s die om een nieuwe oplossing vragen. De auteurs lijken een voorkeur te hebben voor de terugkeer van de civiele logica. Of dat realistisch is vraag ik mij af. Het is wel duidelijk dat er een vraagstuk ligt voor beleidsmakers om een wellicht pragmatische, wellicht principiële innovatie tot stand te brengen die de scherpe kantjes afhaalt van de dilemma’s die momenteel in het zorgdomein bestaan.

Citaat uit het boek: ‘De spanningen tussen logica’s die zich sterk aan de keukentafel manifesteren, worden door hulpvragers als verwarrend en ingewikkeld ervaren. Het maakt hen argwanend tegenover hulpverleners: waarom komen ze nu ‘werkelijk’?’

De verhuizing van de verzorgingsstaat, Femmianne Bredewold, Jan Willem Duyvendak, Thomas Kampen, Evelien Tonkens en Loes Verplanke, Van Gennep Amsterdam, 2018, 22,50 euro, ISBN 9789461644916