Vuurwerk aan de grens

Baarle heeft genoeg van de scorpio en de dragon

‘Belgisch vuurwerk’ staat op een bord voor de Pyroshop in de Molenstraat in de Belgische enclave Baarle-Hertog. De kenner weet wat daarmee wordt bedoeld: vuurwerk dat verderop in de straat niet verkocht mag worden. Strijkers, vlinders, nitraatmatten.

Om de hoek in de Kapelstraat meldt Loots In het Belgische Baarle-Hertog kun je het hele jaar door vuurwerk kopen. Zwaar en in Nederland verboden spul dat dezer dagen doorlopend wordt rondgereden in de enclave en in Baarle-Nassau. De burgemeesters willen een einde maken aan de vuurwerkopslag en -verkoop in de dorpskern. De opslag van Loots Vuurwerk is in Nederland; de winkel in België. Vuurwerk dat zij ‘het beste siervuurwerk en het hardste knalvuurwerk’ in huis hebben. De Thunder Cracker Dragons bijvoorbeeld. Voor een euro per stuk maak je daar toch mooi ‘extreem harde nitraten met flink veel drukverplaatsing’ mee. Ze hebben zelfs Pools vuurwerk en de Scorpio (‘de hardste knaller van België’.) De Nederlandse liefhebbers van knalhard vuurwerk weten ook nu weer waar ze hun inkopen moeten doen. ‘Tijdens de topdagen staat het verkeer hier helemaal vast’, verzucht de burgemeester van Baarle-Hertog Leo van Tilburg.

De zes vuurwerkwinkels in Baarle-Hertog worden vanuit opslagplaatsen in Baarle- Hertog en Baarle-Nassau bevoorraad. De bestelauto’s met vuurwerk rijden al het hele jaar door Baarle, de Belgische vuurwerkwinkels zijn immers het hele jaar open, maar dezer dagen is het helemaal bal. Volgeladen met knalspul dat in Nederland niet verkocht mag worden. Voor een goed begrip: het Kempense dorp Baarle bestaat uit de Belgische gemeente Baarle-Hertog (2.600 inwoners) en de Nederlandse gemeente Baarle-Nassau (6.600 inwoners). Baarle-Hertog behoort tot de provincie Antwerpen en ligt op een uurtje rijden van Rotterdam. Baarle-Hertog ligt in Baarle- Nassau, maar niet als een aangesloten stuk grondgebied. 22 stukjes Baarle-Hertog liggen in Baarle-Nassau. Acht enclaves van Baarle-Nassau liggen in Baarle-Hertog. De grens loopt in Baarle kriskras door wegen, huizen en tuinen.

Furieus
Het vervoer van het Belgische vuurwerk naar de vuurwerkwinkels in Baarle-Hertog, en vervolgens door de consumenten in Nederland, ligt de twee Kempense gemeenten zwaar op de maag. ‘De vuurwerkbusjes rijden in de topdagen constant op en neer’, zegt burgemeester Van Tilburg van Baarle-Hertog. ‘Ze staan voor de winkel, en voordat ze weg zijn, staat het andere busje alweer klaar.’

De gemeenteraad van Baarle-Nassau wil dat er een einde komt aan het gesleep met vuurwerk. De colleges van Hertog en Nassau willen dat ook, maar toen het gemeentebestuur van Baarle-Hertog Loots Vuurwerk uit dezelfde gemeente vorig jaar geen toestemming gaf voor de bouw van een nieuwe vuurwerkopslagplaats, stapte Harry Loots doodleuk naar de Nederlanders in Baarle-Nassau. Of hij zijn vuurwerk in de Kapelstraat 7 kon opslaan (de winkel is gevestigd op nummer 13). Nummer 7 is in Nederland, nummer 13 is in België. Dat mocht.

De gemeenteraad van Baarle- Nassau was furieus. Het college van Baarle-Nassau kon niet anders, want het bestemmingsplan Dorpen uit 2012 stond de opslag van vuurwerk toe. Burgemeester Marjon de Hoon-Veelenturf (CDA): ‘Het oude bestemmingsplan bood die ruimte. Daar was men in het verleden niet alert op geweest omdat het niet aan de orde was. Het was immers niet interessant om vuurwerk in Baarle-Nassau op te slaan, want je zat altijd met die verplichte vrachtbrieven bij vervoer en met de beperkte verkoop dagen. Maar de Belgen werden restrictiever en Baarle-Nassau bood uitkomst. Toen ik hier in de zomer van 2015 burgemeester werd, wilde ik daarom dat in de opmaat naar de wijziging van het bestemmingsplan zo snel mogelijk een voorbereidingsbesluit zou worden genomen.’

Maar wat gebeurt er een paar dagen voordat dit voorbereidingsbesluit van kracht wordt en er geen vergunningen meer worden afgegeven? Staat vuurwerkhandelaar Original Fireworks uit Maaseik aan de deur. Of zij hun vuurwerk ook kunnen opslaan in Baarle-Nassau. Het college van Baarle-Nassau weigert deze vergunning wél, zelfs nadat de bezwaarschiftencommissie van de gemeente heeft geconcludeerd dat het college geen enkele weigeringsgrond had. De bestuursrechter in Breda liet vorige maand geen spaander heel van het besluit van het college en verklaarde het beroep van Original Fireworks gegrond. Het college ging niet in beroep.

De bouw van een vuurwerkopslagplaats voor maximaal tien ton bruto consumentenvuurwerk in een bedrijfsverzamelgebouw in de Smederijstraat in Baarle-Nassau (twintig meter van de grens) kon beginnen. Het is niet anders, klinkt ook uit de raad. ‘De CDA-fractie heeft bij herhaling aangedrongen om paal en perk te stellen aan het af en aan rijden van met vuurwerk geladen bevoorradingsauto’s in woonstraten. Baarle zal echter moeten leren leven met de opslag die de gemeente liever niet had gehad’, zegt CDA-fractievoorzitter Cees de Jong.

Weigeren
Burgemeester Marjon de Hoon-Veelenturf wil er niet mee leven, zegt ze. ‘We moeten het vuurwerk uit de bebouwde kom van Baarle houden.’ Volgens de letter van de wet kon het college van Baarle-Nassau de opslagaanvraag van Original Fireworks uit Maaseik niet weigeren, ‘maar er is ook zoiets als de geest van de wet’, zegt de burgemeester in haar werkkamer in het gemeentehuis. ‘We hebben gekeken hoe we de vergunning konden weigeren. Er was geen milieuvergunning nodig, de omgevingsvergunning bouwen was ook in orde. Dan heb je alleen het Vuurwerkbesluit, waarin staat dat er binnen een bereik van acht meter geen (beperkt) kwetsbare objecten mogen zijn. Er staat van alles in over die objecten, maar niets over parkeerplaatsen. De parkeerplaatsen bij dit bedrijfsverzamelgebouw worden door iedereen gebruikt, ook door de moeder met haar dochter die in de ballonnenwinkel ballonnen komt kopen. Zij weten niet eens dat er duizenden kilo’s vuurwerk liggen. Wij vonden die parkeerplaats daarom een beperkt kwetsbaar object, ook al wordt er lichter vuurwerk dan in Baarle-Hertog opgeslagen. De geest van de wet is toch dat wij onze burgers willen beschermen?’

Baarle-Nassau is niet alleen ontstemd over de opslag van vuurwerk omdat ze het gevaarlijk vindt, maar ook omdat vanuit Nederlandse bunkertjes in de gemeente maar vooral vanuit Belgische bunkertjes het vuurwerk iedere dag weer onder de mensen komt. Burgemeester De Hoon-Veelenturf: ‘Je kunt je bestelbusje in Baarle-Hertog volladen met vuurwerk om er vervolgens mee door Nederlands Baarle- Nassau naar de winkel te rijden. In Nederland mag dat absoluut niet. Voor het vervoer van meer dan 25 kilo vuurwerk heb je bij ons een vrachtbrief nodig. Baarle- Nassau en Baarle-Hertog willen een einde maken aan die bevoorradingen. Het is onveilig als vuurwerk op die manier in de verkeersstroom komt.’

In Baarle-Hertog mag een winkelier bij zijn opslagbunker maximaal driehonderd kilo in zijn busje stoppen en naar de Molenstraat rijden, zegt burgemeester Van Tilburg van Baarle-Hertog. Zijn collega uit Baarle-Nassau: ‘Volgens de Nederlandse wet mag dat busje met meer dan 25 kilo vuurwerk of illegaal vuurwerk niet op Nederlands grondgebied rijden. Maar ik hoef u niet te vertellen dat het in de praktijk anders loopt.’

Gouden business
Burgemeester Leo van Tilburg weet hoe het loopt. ‘Het staat nergens op papier, maar die praktijk heet in Baarle het recht van doorgang. De vuurwerkhandelaren zullen zich tot bij de Raad van State op dat ongeschreven recht beroepen. Want vuurwerk is een gouden business, hè?’

Baarle-Hertog zit ook met de opslagplaatsen in Baarle-Nassau omhoog; de leuze van Baarle is niet voor niets: ‘Samen zijn we Baarle.’ Nederlandse voordeuren, Belgische achterdeuren – alles en iedereen leeft door en met elkaar. De provincie Antwerpen doet er ook alles aan om de vuurwerkverkoop aan banden te leggen. ‘Er is geen draagvlak meer voor de vuurwerkwinkels in Baarle-Hertog. En ook niet in Baarle-Nassau, waar tot voor kort geen vuurwerkopslag was en nog steeds geen verkoop is, maar waar men wel de overlast van de verkoop en het vervoer heeft’, zegt burgemeester Leo van Tilburg van Baarle- Hertog. Om de overlast tegen het einde van het jaar te beperken, stelt Baarle een ‘vuurwerk route’ in, waarbij straten ‘worden omgetoverd tot eenrichtingsverkeer’, aldus Van Tilburg. Het verkeer wordt op die dagen weliswaar gereguleerd, wat nog een heel gedoe zal worden nu de kern van Baarle al maanden wordt geteisterd door vrachtwagens die de Belgische tolheffing willen ontlopen, maar uiteindelijk leidt de aangepaste route nog steeds naar de winkels in het centrum van Baarle.

Daar heeft het gemeentebestuur van Baarle- Hertog ook iets op gevonden: de vuurwerkwinkels mogen de komende twee jaar uitsterven. Burgemeester Leo van Tilburg: ‘We zijn bezig met de inrichting van een nieuwe ambachtelijke zone waar alle vuurwerkwinkels gevestigd zullen worden. Met die winkels verdwijnen dan ook de opslagbunkertjes uit de kern. We denken dat alle vuurwerkwinkels in 2018 op dat terrein zitten. De winkels in het dorp hebben weliswaar een vuurwerkvergunning tot 2020, maar hun milieuvergunning loopt in 2018 af.’ Als vervolgens de nieuwe rondweg rond Baarle klaar is, hoeven de vuurwerktoeristen alleen nog de afslag te nemen naar de ambachtelijke zone.

Vuurwerkprobleem
Tot die tijd zit Baarle nog met een ‘vuurwerkprobleem’. ‘Vuurwerk dat niet in Nederland verboden is, maar dat in Baarle het hele jaar door wordt verkocht’, zegt burgemeester De Hoon-Veelenturf. ‘En dus komen de Nederlanders hier niet alleen naartoe voor oud en nieuw, maar ook als Oranje speelt. Dat vuurwerktoerisme is een groot probleem. Het komt te pas en te onpas ons land binnen en dan zit er nog een deel illegaal vuurwerk tussen ook.’

Wat Baarle daaraan kan doen? De burgemeester van Baarle-Nassau: ‘Je voert controles uit. Deze weken intensief. Automobilisten worden staande gehouden. Zit er illegaal vuurwerk in de kofferbak? Weegt dat vuurwerk meer dan 25 kilo? Dat geldt per auto.’ Natuurlijk, er wordt gecontroleerd, in Nederland en vooral in België, waar de consument slechts een kilo vuurwerk mag vervoeren, maar burgemeester Leo van Tilburg van Baarle-Hertog kent de betrekkelijkheid van die controles. ‘Het is een druppel op de gloeiende plaat. In juni of september is er helemaal geen controle. In december wel, maar kopers houden elkaar simpelweg met hun mobieltjes op de hoogte van de controleposten. “Is de kust veilig?” Tassen vuurwerk gaan mee.’

Veel belangrijker dan repressie vindt burgemeester De Hoon-Veelenturf preventie. Het bestemmingsplan is inmiddels herzien. Meerdere Belgische vuurwerkbedrijven hebben sindsdien hun neus gestoten in Baarle-Nassau. Vuurwerk kan alleen nog op een bedrijventerrein worden gevestigd en de opslagplaats moet gekoppeld zijn aan een verkooppunt in Nassau. ‘En die verkooppunten zijn er niet’, lacht de burgemeester. En er is dankzij een nieuwe richtlijn van de EU meer goed nieuws te melden. Vanaf volgend jaar zomer worden in België de gevaarlijkste en luidste types vuurwerk verboden voor particulieren. ‘Het verschil tussen Nederland en België zal heel erg klein worden’, verwacht burgemeester Van Tilburg.

Zijn Nederlandse collega: ‘Het Europese CE-keurmerk gaat ook voor België gelden. Het vuurwerktoerisme zal erdoor afnemen, maar wat niét verandert is dat je in België het hele jaar door vuurwerk kunt kopen. Je zult ook zien dat het vuurwerk nog meer via andere Europese landen naar Nederland zal komen. De internetbestellingen zijn misschien wel een veel groter probleem dan het vuurwerktoerisme in Baarle. Hier kunnen we mensen in ieder geval nog staande houden, maar als landen als Polen en Tsjechië niets doen met de EU-richtlijnen, dan gaat het vervoer van gevaarlijk en illegaal vuurwerk ongemerkt door.’