Integriteitscommissie Coevorden kwam nog nooit bijeen

De integriteitscommissie van de gemeente Coevorden, die de gemeenteraad, het college en de burgemeester moet adviseren over het onderwerp integriteit, is nog nooit bijeengekomen. En dat terwijl de commissie al sinds 2017 bestaat. Dat blijkt uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden die vier voorkomende integriteitscommissies op een rij zette als voorbeelden van hoe gemeenteraden het toetsen van integriteit en nevenfuncties kunnen uitvoeren.

Acht gemeenten

Adviescommissies Integriteit blijken er in veel verschillende vormen te zijn. Uit eerder onderzoek van de vereniging was gebleken dat er ‘in een aantal gemeenten’ sprake is van zo’n commissie. Aan het vervolgonderzoek in april 2024 werden acht gemeenten benaderd, waarvan er zeven mee wilden werken: Aalten, Brunssum, Weststellingwerf, Coevorden, Roermond, Amsterdam en Sluis. Den Haag wilde niet meewerken, maar online is veel te vinden over de adviescommissie die Den Haag heeft voor het toetsen van nevenfuncties van volksvertegenwoordigers. Deze is dus wel meegenomen in de analyse. De gemeente Sluis niet, want die bleek uiteindelijk enkel een werkgroep te hebben die informatieavonden voor raadsleden organiseert.

Vier verschillende vormen

Uit die analyse blijkt dat er vier verschillende vormen van adviescommissies integriteit zijn. In twee gemeenten (Aalten en Brunssum) is de commissie een combinatie tussen een commissie integriteit en een commissie geloofsbrieven. Naast het onderzoeken van geloofsbrieven fungeert de commissie in Aalten als klankbordgroep voor de burgemeester bij het bevorderen van bestuurlijke integriteit. Daarnaast brengt de commissie ook adviezen uit op verzoek van een raadslid. De commissie speelt geen rol bij het onderzoeken van meldingen van mogelijke integriteitsscheldingen. Werkzaamheden gebeuren op basis van het reglement van orde.

Constructieve tegenkracht

In Brunssum bestaat de commissie integriteit uit dezelfde mensen als de commissie geloofsbrieven, maar beide commissies functioneren op basis van een ander protocol. De commissie Integriteit is samen met de burgemeester betrokken bij het ontwikkelen van beleid en procedures dat stabiliteit biedt wanneer integriteitskwesties zich voordoen. Daarnaast is de commissie een ‘constructieve tegenkracht’ van de burgemeester bij integriteitskwesties.

Nog nimmer bijeen

In twee gemeenten (Weststellingwerf en Coevorden) bestaat de adviescommissie integriteit uit leden van het presidium. De commissie in Weststellingwerf adviseert de burgemeester bij (mogelijke) integriteitsschandalen van raads- of collegeleden en houdt zich bezig met integriteitsonderzoek bij benoeming van collegeleden. Deze commissie komt minstens twee keer per jaar bijeen. Ook de commissie in Coevorden wordt betrokken bij vermoedens van integriteitsschendingen. De commissie doet onderzoek wanneer ze vermoedt dat er een regel van de gedragscode wordt overtreden. Sinds de commissie bestaat (2017) is dat nog niet voorgekomen, dus kwam de commissie nimmer bijeen.

Externe deskundigen

Bij de derde vorm is er geen interne commissie integriteit, maar bestaat die uit externe deskundigen. De gemeente Roermond heeft sinds 2013 een werkgroep integriteit die bestaat uit twee externe leden en de burgemeester. De werkgroep wordt actief bij mogelijke integriteitsschendingen van raadsleden en kan gevraagd of ongevraagd advies geven over integriteitsvraagstukken. Het blijkt echter lastig om goede externe deskundigen beschikbaar te krijgen voor de commissie.

Toetsen op nevenfuncties

De gemeente Den Haag heeft een adviescommissie nevenfuncties met externe leden. Deze toetst of nevenfuncties van raadsleden verenigbaar zijn met het raadslidmaatschap. Dat doet de commissie zowel gevraagd als ongevraagd. Het advies is openbaar en kan behelzen dat een raadslid een nevenfunctie, die de commissie niet verenigbaar acht met het raadslidmaatschap, op moet geven. De Nederlandse Vereniging van Raadsleden heeft zich eerder uitgesproken tegen deze toetsing van nevenfuncties.

Bureau Integriteit

De vierde en laatste vorm is een gemeentelijk bureau rond integriteitszaken. Hier wordt het Bureau Integriteit van de gemeente Amsterdam genoemd. Het bureau kan advies uitbrengen aan raadsleden over zaken rondom integriteit. Het bestaat uit medewerkers van de gemeente en werkt onder de verantwoordelijkheid van de burgemeester en gemeentesecretaris. Verder werkt het bureau primair voor de ambtelijke organisatie, maar ook raadsleden kunnen er terecht voor vragen over integriteit of vermoedens van integriteitsschendingen. Het bureau beoordeelt de melding en voert waar nodig een onderzoek uit.

Geen advies

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden schrijft in het onderzoek niet te hebben geprobeerd een oordeel te vormen over de commissies of een advies op te stellen over de ‘beste vorm’. ‘We hebben met dit onderzoek geprobeerd een overzicht te bieden over verschillende soorten adviescommissies integriteit, zodat gemeenten die zo’n commissie overwegen, daaruit inspiratie op kunnen doen.’ Wat de vereniging betreft kunnen griffiers en raadsleden zelf een afweging maken over welke vorm voor hun gemeente het meest geschikt zou zijn.