Blauwtje op de wadden

Vlieland vond geen burgemeesterskandidaat goed genoeg. Commissaris Jorritsma wilde er ook geen opdringen, want het burgemeesterschap op zo’n eiland is al moeilijk genoeg. Hij sluit niet uit dat de afwijzing te maken heeft met de professionaliteit van de raad.

De laatste kroonbenoemde burgemeester werd er een paar jaar geleden met kop en kont afgegooid, maar diens akelige lot schrok 39 enthousiastelingen eind vorig jaar niet af om te solliciteren naar het burgemeesterschap van Vlieland. Commissaris van de koning John Jorritsma (VVD) stuurde zes kandidaten op sollicitatiegesprek. Ze werden stuk voor stuk teruggezet op de veerboot naar Harlingen. Niet één kandidaat voldeed aan de eisen van de vertrouwenscommissie.

En dus beëdigde de Fryske commissaris vorige maand maar weer een waarnemer. Had hij ook al gedaan voor en na het vertrek van die laatste en illustere kroonbenoemde burgemeester in 2013. Over twee of drie jaar mogen de enthousiastelingen zich weer inschrijven voor een burgemeesterspost op het Curaçao van de Lage Landen.

Wat is dat toch met Vlieland? Meer dan ooit interesse om er burgemeester te worden, maar bij de raad geen belangstelling voor de kandidaten die door Leeuwarden met de Doeksenveerboot naar het eiland worden gestuurd. Had hij krukken naar Vlieland gestuurd? Commissaris van de koning Jorritsma: ‘Er zaten prima kandidaten tussen. Ik had een waaier van kandidaten gemaakt. Er moet namelijk wat te kiezen zijn. Jong oud, man vrouw, ervaring, partijpolitieke achtergrond. Ze hebben die diversiteit gehad. Ik denk dat ik al met al tachtig uur in deze procedure heb gestopt. Als ik zelf niet de mening had gehad dat er een goede kandidaat tussenzat, dan had ik de procedure al eerder gestopt. Uiteindelijk was er geen klik tussen de vertrouwenscommissie en de zes kandidaten. Ik had kunnen zeggen: “Wat een flauwekul, we pakken nu door”, maar het gaat er niet alleen om dat Vlieland een burgemeester krijgt, maar ook dat er een burgemeester komt die in alle opzichten gewenst is.’

Bestuurlijk gepiemel
Als Vlieland wel een burgemeester had gevonden, dan was dat wat betreft commissaris van de koning Jorritsma voor één ambtsperiode (zes jaar) geweest. Eén ambtsperiode, want het burgemeesterschap op een Waddeneiland is geen sinecure. ‘Je kunt veel gemakkelijker burgemeester van een grote gemeente aan de vaste wal zijn.

Vlieland is een kleine gemeenschap en men kent elkaar door en door. Alles ligt onder een vergrootglas’, aldus Jorritsma. Eén misstap, of schijnbare misstap, en de Dorpsstraat weet ervan. De fractievoorzitter van de Vlielandse VVD zetelt op nummer 59 in de Dorpsstraat, zijn collega van Algemeen Belang op 120 en die van GroenWit op 99. ‘99 procent van wat u hoort, is onzin’, zei de jonge burgemeester Yorick Haan (ex-SP) in de zomer van 2013 in de deuropening van zijn ambtswoning tegen het Algemeen Dagblad, toen hem werd gevraagd naar zijn vermeende affaire met de vrouw van de makelaar (broer van de fractievoorzitter van de VVD). Wél was waar dat hij door de makelaar met een fiks stuk hout achterna was gezeten. Dat Reinout Oerlemans daar nooit een televisiefilm van heeft gemaakt.

Vlieland had in de woorden van VVD-wethouder en loco-burgemeester Rients Hoekstra geen zin in dergelijk ‘bestuurlijk gepiemel’ en stuurde Haan terug naar Schiedam. Hoor en wederhoor had de gemeenteraad niet nodig gevonden. Dat was maar voor journalisten of rechters.

De voorzitters van de drie fracties in de Vlielandse gemeenteraad willen na de mislukte sollicitatieronde geen woord zeggen over hun gedroomde burgemeester. Niet vreemd, meent commissaris John Jorritsma. ‘Ze zijn wat onzeker. Ik heb gezegd dat ze mij ook het woord moeten laten doen over de procedure. Ik sluit niet uit dat de afwijzing van de kandidaten te maken heeft met de professionaliteit van de raad, maar daar gaat het niet om. Je hebt ermee te maken. Het is hun cultuur, hun sociale omgeving en werkwijze. Wie ben ik om een oordeel te vellen over hun kwaliteit? Het eiland heeft in een betrekkelijk korte periode veel burgemeesters gehad. Ze zijn door de ervaringen onrustig geworden. Daarom heb ik er ook voor gekozen om de sollicitatieprocedure niet na drie maanden over te doen. Wordt het toch een herhaling van zetten. Vlieland krijgt nu rust en iedereen is blij met waarnemer Tineke Schokker.’

Vrij arrogant
Onrustig en onzeker? Dat zal zeker, maar ook hooghartig, aldus Berend Hazenberg, uitgever van de nieuwskrant van Vlieland Vliezier. Hij zegt: ‘Het heeft mij enorm verbaasd dat er tussen zo veel sollicitanten niet één geschikte kandidaat zat. Dat mag men vinden en zo werkt het, maar ik vond het ook vrij arrogant van de vertrouwenscommissie om die mensen af te serveren. De commissaris van de koning weet toch wie hij op sollicitatie stuurt? Die man heeft talloze keren met dat bijltje gehakt; hij kent de gevoeligheden en dan zou hij op Vlieland de plank misslaan? Aan de andere kant verbaast het mij ook weer niet, want als je ziet met welke kwaliteit raadsleden wij het hier moeten doen. Ik roep altijd: “Op Vlieland word je geen raadslid omdat je zo goed bent, maar omdat niemand anders wil.” Je kunt hier al raadslid worden met vier stemmen. Dat weet ik zo goed, want zo werd ik in de jaren negentig zelf raadslid.’

De kaken blijven stijf op elkaar in de Dorpsstraat. Niet alleen tegen pottenkijkers uit de Randstad, maar ook tegen de nieuwskrant van het eiland. ‘Net zoals de hoofdrolspelers twee jaar geleden niets wilden zeggen over de affaire Haan’, zegt Berend Hazenberg. ‘Ik heb daar toen een Wob-verzoek over ingediend, maar er was niets, want alles was mondeling en telefonisch geregeld. Welke argumenten zijn gebruikt, waarom Haan weg moest, er is niets van terug te vinden. Dat kan hier dus. En ook nu is volkomen onduidelijk wat misging. Het heeft denk ik alles te maken met de affaire Haan. Het ideaal was toen een jonge burgemeester met schoolgaande kinderen. Een gezin dat midden in de samenleving staat. Wat er midden in de samenleving gebeurt, weten we inmiddels. Misschien zochten ze nu iemand die carrière had gemaakt en die juist niet zo in de samenleving stond. En die kennelijk niet vonden.’

Zocht de vertrouwenscommissie naar een soort Ella Schadd (65 en lid van de PvdA)? Ze was voor en na Haan waarnemer op Vlieland en had kennelijk voor voldoende stabiliteit gezorgd om voor 2015 weer aan een kroonbenoemde burgemeester te denken. Zes dames en 33 heren (vooral VVD-ers tussen de 50 en 60) meldden zich bij de commissaris van de koning in Leeuwarden. Wat hem opviel? ‘Dat mensen nogal eens romantische ervaringen en gevoelens hebben en vervolgens het eiland idealiseren. De werkelijkheid is anders’, aldus John Jorritsma.

‘Burgemeester zijn op een eiland is niets voor romantici. Je blijft altijd badgast; je bent nooit eilander. Als de bloemen van de ontvangst zijn verwelkt, dan komt de realiteit van alle dag keihard binnen. Dan ben je de enige professionele bestuurder in een familiale omgeving, waarbij je enerzijds boegbeeld en coach moet zijn voor het college en de gemeenteraad en een grote verantwoordelijkheid hebt voor de organisatie, en anderzijds burgervader- of moeder moet zijn. Dat maakt het burgemeesterschap van een eiland zo complex.’

Landdrost
Complex omdat je gezag moet hebben, ‘maar ook gevoel moet hebben voor de familiale omgeving’, aldus commissaris Jorritsma. ‘Het cliëntelisme ligt op een Waddeneiland altijd sterk op de loer. Je moet niet het vriendje van iedereen willen zijn. Je bent als burgemeester op Vlieland de bijzondere onder de gelijken. De raad is met negen leden superklein. Hoeveel mensen zijn op Vlieland stemgerechtigd? Vijfhonderd? De fietsenverhuurder en de campingbaas komen zo in de raad en spreken vervolgens mee over het toerismebeleid. Ik zeg niet dat ik de integriteit van de gemeenteraad in twijfel trek, maar het is belangrijk dat een burgemeester, iemand van buiten, daar scherp op toeziet en mensen erop durft aan te spreken. Daarom kun je niet met teenslippers en in korte broek door de Dorpsstraat fietsen. Dat gaat een keer fout. Het is altijd balanceren. Ella Schadd had dat gezag en voelde die balans. Als zij had gekozen voor een kroonbenoemd burgemeesterschap, dan hadden alle fracties de vlag uitgestoken. Maar ze wilde niet.’

Wel of niet een kroonbenoemde burgemeester op het pluche in de Dorpsstraat 127, het zal de Vlielanders volgens Vlieziers Berend Hazenberg een zorg zijn. Hazenberg: ‘Iedereen op het eiland is het gedoe over de burgemeester een beetje beu. Men vindt het wel best, zolang er maar geen Haanachtige toestanden zijn. De huidige waarnemer Tineke Schokker is ook prima. Geen jong gezin, op het einde van haar carrière. Ze is 62; ik denk dat ze hier tot haar 65ste zit. Het maakt de gemeenteraad niet uit.’

Een belangrijke reden waarom het eiland volgens de uitgever van Vliezier moet ophouden zelfstandig te zijn. Berend Hazenberg: ‘Als de mensen zo mat zijn en de gemeenteraad zich ook niet kritisch wil opstellen, dan behoort Vlieland geen zelfstandige gemeente te zijn. Ik mag het niet zeggen, want zelfstandigheid is hier heilig, maar de Waddeneilanden zouden één gemeente moeten vormen, met op ieder eiland een deelraad die gaat over de dakkapellen en de schuurtjes. Voor de Vliezier heb ik het wel eens uitgezocht en kwam op ongeveer veertig instanties en organisaties die iets met de Waddenzee, organisatorisch of bestuurlijk, te maken hebben. Wie doet hier wat? Versnippering ten top. De Waddenzee zou één bestuurlijk gebied moeten worden, inclusief de vijf eilanden. Een landdrost bestuurt het gebied met gedeputeerden of een adviesraad.’