Vertrek wethouders kost tonnen

Een van de dertien gemeenten waar dit jaar het college ten val kwam, is het Noord-Hollandse Harenkarspel. De drie wethouders Marius Kant (Algemeen Belang), Myrthe Scheltema de Heere-Nierop (VVD) en Rob Heijmans (PvdA) delfden het onderspit.

Het vertrek van het trio dat vol goede moed na de raadsverkiezingen van 2006 aantrad, gaat Harenkarspel in het slechtste geval ruim twee ton kosten. Uit een ambtelijk advies blijkt dat de gemeente Harenkarspel de komende twee jaar maximaal 234.000 euro aan wachtgeldvergoeding moet betalen aan de drie opgestapte wethouders. Dat bedrag valt lager uit wanneer de wethouders een andere betrekking krijgen.

Volgens de vergoedingsregels worden eventueel te verwerven (neven)inkomsten op de uitkering in mindering gebracht. Harenkarspel heeft daarbij het geluk dat de drie wethouders relatief kort op het pluche zaten, goed twee jaar. De uitkering die na het beëindigen van het wethouderschap wordt toegekend, duurt in principe even lang als het wethouderschap, met een minimum van twee jaar en een maximum van zes jaar.

Een wachtgeldvergoeding voor maximaal zes jaar heeft de gemeente Tilburg gereserveerd voor de opgestapte en niet-teruggekeerde CDA-wethouders Els Aarts en Hans Janssen, die met de rest van het college in april ten onder gingen in de crisis rondom het Adje-theater. Voor Aarts en Janssen heeft Tilburg voor de komende zes jaar ruim negen ton gereserveerd. Een wethouder in Tilburg, een gemeente met meer dan tweehonderdduizend inwoners, heeft wettelijk recht op een bezoldiging van bijna 8000 euro bruto per maand. De hoogte van de wachtgelduitkering bedraagt het eerste jaar tachtig procent en daarna zeventig procent van de laatstgenoten wedde.

Dat de wachtgeldvergoeding voor vertrokken wethouders in de papieren kan lopen, zo blijkt in de gemeente Haarlemmermeer. In de Noord-Hollandse gemeente vertrokken in de vorige collegeperiode zeven wethouders vroegtijdig, vooral wethouders van Leefbaar Haarlemmermeer verdwenen van het pluche. Exacte gegevens over wie voor welke vergoeding in aanmerking komt, heeft Haarlemmermeer in het onderzoek van Binnenlands Bestuur naar de wachtgeldvergoedingen in de 25 grootste gemeenten niet verstrekt. Haarlemmermeer houdt het bij de mededeling dat er op de begroting van 2007 een voorziening van bijna drie miljoen euro is opgenomen, en voor 2008 een voorziening van 2,7 miljoen euro.

Wetswijziging

De wachtgeldvergoeding voor wethouders wordt in de toekomst lager. Bij de Tweede Kamer ligt een wetsvoorstel om de huidige periode van maximaal zes jaar waarin vergoeding ontvangen kan worden, teruggaat naar maximaal vier jaar. Wethouders die ouder zijn dan vijftig jaar én tien jaar wethouder zijn geweest, krijgen in de huidige regeling een wachtgeldvergoeding tot hun pensioenleeftijd van 65 jaar. In de voorstellen verandert dat ook: je moet straks minimaal 55 jaar zijn om te kunnen rekenen op een wachtgeldvergoeding tot aan de pensioenleeftijd van 65 jaar.

Voor de berekening van de hoogte van de vergoeding is het niet meer noodzakelijk dat je tien jaar wethouder was - ook andere bestuurlijke functies (Tweede Kamerlid, Gedeputeerde) mogen meegeteld worden. Door het optellen van de looptijden van deze functies wil de wetgever tot uitdrukking brengen dat een bestuurder een bepaalde bestuurlijke loopbaan heeft vervuld. Als de Tweede Kamer de voorstellen overneemt, gaat de nieuwe regeling in voor wethouders die aantreden na de raadsverkiezingen van 2010.

Dordtse ex-wethouder nog tot 2020 op de lat

Dordrecht heeft de langstlopende verplichtingen onder de 25 grootste gemeenten aan ex-wethouders. Een Dordtse exwethouder heeft nog twaalf jaar recht op een wachtgeldvergoeding. Zijn uitkering begon in 2006 en eindigt in 2020. Een andere Dordtse ex-wethouder mag tot 2019 op een wachtgeldvergoeding rekenen. Uit privacy-overwegingen weigert Dordrecht informatie te geven over welke wethouders het betreft (voor wie de vergoeding na hun aftreden in 2006 is gestart). Algemeen bekend is dat toen twee al langer zittende wethouders, Cok Sas (PvdA) en Govert Veldhuijzen (CDA) zijn gestopt. Beiden waren meerdere perioden wethouder. Ook Apeldoorn heeft nog verplichtingen die tot na 2012 doorlopen. Oud-wethouder Ronald Ober (VVD) heeft tot april 2017 recht op een wettelijke wachtgeldvergoeding en ontving afgelopen maand ruim 5000 euro. Ober is na zijn gedwongen vertrek wethouder-van-buiten geweest in Millingen. Alex Bolhuis (CDA) heeft tot maart 2016 recht op wachtgeld. Hij kreeg afgelopen maand 2.006 euro aan wachtgeld. De voormalige Apeldoornse wethouder werd vorig jaar ontslagen als burgemeester van Raalte nadat hij in 2007 in opspraak was gekomen vanwege een internet-affaire waarbij vanuit een computer in zijn woning laatdunkende opmerkingen over raadsleden op een weblog waren geplaatst. Leiden is de derde G25-gemeente die wachtgeldverplichtingen heeft die doorlopen tot na 2012. Van de negen Leidse wethouders met recht op wachtgeld is er één, Tjeerd van Rij (PvdA), die een vergoeding heeft die loopt tot juni 2013. Leiden geeft hier verder geen informatie over.

Van koploper tot nummer 25

Rotterdam is van de 25 grootste gemeenten koploper op het lijst van uit te betalen wachtgeldvergoedingen. Op jaarbasis heeft de Maasstad bijna zes ton aan vergoedingen gereserveerd voor exwethouders. Van de vertrokken wethouders heeft Nico Janssens (VVD) tot 2011 recht op een wachtgeldvergoeding van bijna 7000 euro per maand. Tussentijds afgetreden wethouders als Marco Pastors (Leefbaar) en Roelf de Boer (VVD) staan voor eenzelfde maandelijkse bedrag tot medio 2009 in de boeken. Voor Marianne van den Anker eindigt haar recht op vergoeding komende maandag. De tussentijds aangetreden Leefbaarwethouder had ruim twee jaar recht op wachtgeld.

Om de kosten voor de gemeentelijke kas beperkt te houden, helpt het als afgetreden en vertrokken wethouders een andere (neven)functie gaan bekleden. De inkomsten daarvan worden afgetrokken van de wettelijke vergoeding die varieert van drie maanden tot meer dan tien jaar, afhankelijk van de zittingsduur van de wethouder. Haarlem bijvoorbeeld heeft een maximale vergoeding gereserveerd in de begroting 2008 van 522 duizend euro. Er zijn vijf oud-wethouders in Haarlem die recht hebben op wachtgeld. Per maand hebben zij recht op een vergoeding die varieert van 5921 (70 procent) tot 6767 euro (80 procent). Feitelijk ligt het bedrag dat Haarlem uitkeert aanzienlijk lager door de nieuwe (neven)inkomsten van de vertrokken wethouders. Per maand is een vergoeding uitgekeerd die oploopt van bijna 1400 tot ruim 3200 euro netto per maand.

Te betalen wachtgeldvergoedingen (euro, exclusief vakantiegeld) voor 2008:

Het bedrag van Amsterdam is gebaseerd op de cijfers over 2007. Daaruit blijkt ook dat oud-wethouder Guusje ter Horst, die eind februari 2007 minister van Binnenlandse Zaken werd, in dit boekjaar in totaal een vergoeding van 5.242 euro kreeg (twee maanden ambteloos tot haar ministerschap). Wat het opstappen van Hennah Buyne, afgelopen voorjaar, betekent voor de hoogte van de wachtgeldvergoedingen in de hoofdstad kon Amsterdam niet aangeven.

Per jaar kan het verschil aanzienlijk zijn; Den Haag houdt dit jaar rekening met 415.000 euro aan uit te keren wachtgeldvergoedingen. Als er dit jaar geen wethouders opstappen kan de Hofstad volgend jaar volstaan met 290.000 euro. Haarlemmermeer is gebaseerd op de voorzieningen die voor 2007 en 2008 door de gemeente zijn opgenomen in de begroting. De uitkomsten van de overige gemeenten zijn berekend of verstrekt op basis van het verzoek om inzage te geven in de gereserveerde maximale jaarlasten en bruto maandbedragen voor 2008.

Het onderzoek van Binnenlands Bestuur naar de wachtgeldvergoedingen voor (ex-)wethouders in de 25 grootste gemeenten is uitgevoerd in juni 2008 door onderzoeksbureau Peter Faber/UZ3.