Ondermijning lokaal bestuur lastig aantoonbaar

De ondermijning van het lokaal bestuur door criminelen zou groeiende zijn. Toch zijn er maar heel weinig concrete voorbeelden bekend. ‘We weten lang niet alles.’ Raadslid.nu kwam onlangs met een persbericht. Eerste zin: ‘Met de gemeenteraadsverkiezingen in aantocht moet er meer aandacht komen voor de groeiende ondermijning van het openbaar bestuur en de infiltratie van criminelen in de gemeenteraad.’

Signalen
Raadslid.nu-voorzitter Mark den Boer legt desgevraagd uit infiltratie als onderdeel van ondermijning te zien. ‘Ondermijning is het paraplubegrip; bedreiging en intimidatie vallen er ook onder.’ Hoe weet Raadslid.nu dat de ondermijning van het bestuur groeiende is? Den Boer: ‘Dat is inderdaad lastig. Er zijn weinig concrete voorbeelden bekend. Veel blijft onder de radar; we weten lang niet alles. Maar kijk eens naar wat diverse burgemeesters en commissarissen van de koning de laatste tijd aangeven: dat er echt iets aan de hand is. En dat zijn juist de mensen met de meeste informatie, ook geheime informatie. Als zij zulke signalen afgeven, moeten we dat serieus nemen.’

Den Boer, CDA-raadslid in Molenwaard, ziet de georganiseerde criminaliteit rond drugs als belangrijkste oorzaak van de (vermeende) ondermijning. ‘En dan denkt iedereen aan Brabant en Limburg, maar het kan overal in Nederland gebeuren. Ook hier in Molenwaard wordt geregeld een wietkwekerij aangetroffen en onlangs heeft de burgemeester een pand voor drie maanden gesloten vanwege drugshandel.’

Foute bedoelingen
De zaken in Molenwaard zijn, mits door de rechter bewezen verklaard, als crimineel te kenschetsen, en dat er georganiseerde misdaad achter schuilgaat, is alleszins denkbaar. Maar: van onheuse beïnvloeding van politici – of nog zwaardere drukmiddelen in hun richting – hoeft geen sprake te zijn geweest. En daar is ook geen sprake van geweest, weet Den Boer. ‘Het is meer iets wat dreigt te gebeuren dan dat het al aan de orde is. De georganiseerde criminaliteit rond drugs heeft een vlucht genomen, dat is zeker wel een feit, en wij bedoelen nu vooral te zeggen: de kans dat je ermee te maken krijgt als raadslid of als lid van de vertrouwenscommissie voor de kieslijst, is groter geworden. Onze boodschap is: wees alert, de werkelijkheid is veranderd. Beter voorkomen dan genezen.’

Handreiking
Den Boer noemt bewustwording als eerste om de kans op ondermijning te verkleinen. ‘Vertellen dat ondermijning altijd en overal kan gebeuren. Ik denk dat het aan de burgemeester is om hierover met de raad in gesprek te gaan. Dat kan in de openbaarheid of niet, met de hele raad of met raadsleden individueel’, zegt hij. Daarnaast roept hij de politieke partijen op om met hun mensen die aan kieslijsten werken het gesprek aan te gaan, nu de raadsverkiezingen in aantocht zijn en kandidaat-raadsleden moeten worden geworven. Hij beveelt de BZK’s handreiking over integriteitstoetsing aan.

Minder scrupules
Ook jurist Marc Schoonhoven van Capra Advocaten meent dat ondermijning eerder iets is wat dreigt te gebeuren, dan dat het al gebeurt, gegeven het geringe aantal tot nog toe bekende voorvallen. Wel gelooft hij dat hoe harder de criminaliteit is, hoe minder scrupules er zijn om het bestuur een lesje te leren. ‘Dat is een persoonlijke inschatting; ik heb er geen cijfers over. Een andere indruk van me is dat ons openbaar bestuur, inclusief het lokale, nog altijd zeer integer is, zeer bevlogen ook.’ Malafide beïnvloeding moet daarom haast wel ‘iets incidenteels’ zijn, redeneert Schoonhoven. Samengevat: geen probleem, wel risico. En gegeven dat risico is aandacht voor ondermijning wat hem betreft op zijn plaats. ‘Ben je als raadslid vooral bewust dat je iemand met invloed bent, en daarmee interessant voor criminelen.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 16 van deze week (inlog)