‘Van tegenwind krijg je doorzetters’

Johan Hamster beste lokale bestuurder

‘2020 was een bizar jaar’, zegt Johan Hamster (38), wethouder voor de ChristenUnie in het Groningse Stadskanaal. Uit zijn mond is dat nu eens niet een cliché. ‘In januari overleed mijn vrouw, een maand later stapte de waarnemend burgemeester op, in maart zat ik als locoburgemeester opeens in de crisisoverleggen over corona, in mei stapte de SP-wethouder uit het college. De zomer bracht twee nieuwe collegeleden en nieuwe miljoenentekorten, maar óók een nieuwe liefde. En nu deze prijs: beste lokale bestuurder van Nederland. Dagblad van het Noorden bracht het onwerkelijke ervan mooi onder woorden. Hun kop was: ‘Johan Hamster uit Stadskanaal volgt Ahmed Aboutaleb op als beste lokale bestuurder van Nederland.’ Zonder mijn geloof had ik het niet gered.’

Johan Hamster zit met zijn nieuwe liefde, haar dochtertje en zijn twee jonge zoons in een huisje op Ameland – je kunt in coronatijd net zo goed op een Fries eiland wethouder van Stadskanaal zijn en je kinderen thuisonderwijs geven – als hij wordt gebeld. Johan moet donderdagochtend met de snelle veerdienst naar Holwerd komen, want Binnenlands Bestuur wil van de kandidaat- bestuurders van het jaar videofilmpjes maken.

Wethouder Hamster: ‘Het kriebelde al wel een beetje toen ik op de veerdienst stapte. Het was de hoop denk ik, maar niet de verwachting dat ik zou winnen. Het was al zo bijzonder dat collega’s in de regio mij hadden genomineerd. Dat was niet alleen een blijk van waardering maar ook steun voor de lobby die Stadskanaal voert. We hebben in Stadskanaal unaniem op de trom geslagen: zo kan het niet langer. Het rijksbeleid raakt de regio onevenredig hard. We besloten om geen sluitende begroting bij de provincie in te dienen. Blijkbaar is zo’n signaal nodig om gehoord te worden.’

Vechten
Waarnemend burgemeester in Stadskanaal Froukje de Jonge zei vorig jaar dat het lijkt alsof je ‘in Stadskanaal altijd de wind tegen hebt. Je moet altijd harder trappen.’ ‘Dat gevoel herken ik. Er is lang niet altijd nog wel een potje, zoals in Almere, waar Froukje de Jonge wethouder was en nu weer is’, zegt wethouder Hamster (hij heeft onder andere jeugdzorg, onderwijs, werk en inkomen en financiën in zijn portefeuille). ‘Maar tegelijk: Bauke Mollema was niet zo’n grote wielrenner geworden zonder de tegenwind tussen Zuidhorn en Groningen. Van tegenwind krijg je doorzetters. Je moet hier altijd vechten. Maar ik geef toe dat dat ook best vermoeiend kan zijn.’

En toch moet Groningen van zich blijven laten horen, bijvoorbeeld over de herverdeling van het gemeentefonds. ‘Op de een of andere manier is het Den Haag weer gelukt om Groningen, Friesland en Drenthe rood te laten kleuren’, zegt Hamster. Op dat moment belt commissaris van de koning in Groningen René Paas. Juist daarover. ‘De commissaris neemt steeds steviger stelling rond de financiële problemen van gemeenten en wil zijn verzet afstemmen met een aantal wethouders’, zegt Hamster in de keuken van het Amelandse vakantiehuisje.

‘Ik vind dat we nog steeds niet krachtig en consistent genoeg onze boodschap laten doorklinken in de Haagse bubbel. Je kunt echt de parallel trekken tussen het gedrag van de Staat in de kinderopvangtoeslagaffaire en de houding ten opzichte van de periferie. De macht zit in die Haagse bubbel. Wie doet ons wat? Maar waar is de dienstbaarheid aan de burgers?’

Waanzinnig
De dienstbaarheid aan haar inwoners bracht het college van Stadskanaal er vorig jaar toe om de begroting niet sluitend naar het provinciehuis te sturen. Wethouder Hamster: ‘We hebben onze nek uitgestoken omdat de inwoners van onze gemeente niet de dupe mogen worden van het rijksbeleid. Als we hadden gewild dat de raad een pakket had aangenomen, dan hadden we dat neergelegd. Dat is niet gebeurd. Met het mes op de keel zouden we tot een bezuiniging van 3 tot 4 miljoen euro zijn gekomen, aan de 6 tot 7 miljoen die we nodig hadden, wilden we niet beginnen. Het is niet uit te leggen dat we bibliotheken of het theater sluiten omdat we van het rijk te weinig krijgen voor de jeugdzorg.

Het is waanzinnig. Ik kan mij echt niet voorstellen dat Den Haag dat wil, maar het is wèl het directe gevolg van het Haagse beleid. Blijkbaar worden die twee in Den Haag niet met elkaar verbonden. Dan rest ons in Stadskanaal niets anders dan een niet sluitende begroting naar de provincie te sturen. De oplossing ligt trouwens voor de hand, zegt de bestuurder van het jaar: ‘Den Haag zou het ons een stuk makkelijker maken als mensen van het sociale minimum zouden kunnen leven. Je zult zien dat het dan ook beter gaat met de Wmo en de jeugdzorg.’

Leerschool
Johan Hamster is sinds april 2010 als wethouder dienstbaar aan zijn geboorteplaats Stadskanaal. Bijna elf jaar al. Is dat niet wat veel? Hamster: ‘Ik heb weleens gehoord: twee termijnen ideaal, drie maximaal. Daar geloof ik wel in. Het is fijn dat ik de lijntjes en de netwerken heb om iets te kunnen betekenen voor de jeugdzorg, het sociaal werkbedrijf en de verbetering van de gemeentefinanciën. Een reden om door te gaan zouden de gemeentelijke financiën kunnen zijn. Dat dossier hangt als een molensteen om onze nek en ik zou Stadskanaal daar graag vanaf helpen. Maar ik merk wel dat ik soms ook heel veel al gezien heb. Je moet oppassen dat je dan niet te gemakkelijk wordt. Het komende halfjaar zal ik moeten nadenken over mijn toekomst.’

Zou het burgemeesterschap in het noorden des lands wat kunnen zijn voor de beste lokale bestuurder? Wie wil de opvolger van Aboutaleb nu niet in zijn gelederen hebben? ‘Ik denk het wel’, reageert Johan Hamster openhartig. ‘Ik ben opgeteld meer dan een jaar loco geweest. Ik heb eraan geproefd. Ik vind het leuk en ik denk dat ik het kan. Dat heeft ook met mijn leerschool te maken. Ik werd op mijn 28ste wethouder in Stadskanaal. Burgemeester Baukje Galama was de strateeg, Jan-Willem van der Kolk, die aan zijn vierde periode begon, had de politieke angel en Jan Bessembinders, die aan zijn derde periode begon, was de rasbestuurder. In hun gezelschap ben ik gevormd. Mede dankzij hen heb ik mij kunnen ontwikkelen tot de bestuurder die ik nu ben.’

De twee andere winnaars
Tot beste bestuurder 2020 van een kleine gemeente werd Bé Schollema verkozen, wethouder te Loppersum. Door respondenten werd hij omschreven als betrokken en toegankelijk. ‘Hij neemt de tijd voor je en zet zich 100 procent in voor de gemeente Loppersum’, zo licht een van de stemmers toe. In 2021 zal hij dit overigens niet meer kunnen doen: de gemeente Loppersum is per 1 januari opgeheven vanwege een fusie met de gemeenten Appingedam en Delfzijl. Schollema gaat nu aan de slag als wethouder van Pekela.

De titel Beste Jonge Bestuurder gaat eveneens naar een wethouder: Samir Bashara, wethouder in de gemeente Hoorn. Bashara wordt omschreven als communicatief sterk en deskundig. Hij heeft op zijn stemmers veel indruk gemaakt met handelen rondom het complexe dossier Poort van Hoorn en het resultaat dat hij daarmee heeft behaald. ‘Met deskundigheid en gevoel loodst hij zijn raad door moeilijke dossiers’, zo stelt een van de stemmers.

Het was de 12e keer dat de verkiezing werd georganiseerd door Binnenlands Bestuur. Onderzoeksbureau Necker van Naem benaderde voor deze verkiezing alle lokale bestuurders, politici, griffiers en secretarissen. In de eerste ronde gaven zij aan wie zij vonden uitblinken in het afgelopen jaar en waarom. In de tweede ronde kon het publiek dit jaar voor de titel Beste Lokale Bestuurder niet uit tien genomineerden kiezen, maar uit dertien: vanuit elke provincie de beste bestuurder én de beste waterschapsbestuurder. In totaal werden in deze tweede stemronde 12.000 stemmen uitgebracht.