College Landsmeer valt uit elkaar

Een opgestapte/weggestuurde wethouder, twee partijen die uit de coalitie stappen en een raadslid dat uit een van die twee coalitiepartijen stapt. Daarbij nog twee zittende wethouders, waarvan één van de partij die uit de coalitie is gestapt en een partijloze wethouder. Het gaat over de gemeente Landsmeer en de vraag is in hoeverre die gemeente nog wordt bestuurd.

Geheim rapport

De bestuurlijke chaos begon met een geheim onderzoeksrapport dat afgelopen donderdag in aanwezigheid van cdk Arthur van Dijk achter gesloten deuren werd besproken in de gemeenteraad. Zeer vermoedelijk ging dat over wethouder Marion Breij (ruimtelijke ordening, Lokaal Landsmeer) die de afgelopen tijd herhaaldelijk in opspraak kwam. Niet alleen vanwege haar rol bij de terugkoop van het oude raadhuis (een ‘hoofdpijndossier’) maar vooral vanwege haar betrokkenheid bij een advies aan de provincie voor woningbouw in een gebied waar zij zelf een hobbystal en 1,5 hectare grond bezit. In dat advies staat dat woningbouw mogelijk is in vijf gebieden, waaronder het gebied met haar grond. Als de bestemming woningbouw op dat gebied komt te liggen, wordt het veel meer waard.

Integriteit

In de risicoanalyse integriteit die Berenschot voor het aanstellen van de wethouders had gemaakt is het advies aan Breij dat zij niet zou moeten deelnemen aan de beraadslaging en besluitvorming bij ontwikkelingen rond haar stuk grond. ‘Het verdient aanbeveling dat zij op geen enkele manier direct dan wel indirect betrokken raakt bij gemeentelijke ontwikkelingen in de omgeving van haar stal of grond’, aldus Berenschot. Dat zou ze dan over moeten laten aan haar ambtenaren ‘en als dat nodig is bestuurlijke betrokkenheid over te dragen aan een collega-bestuurder’. Breij wees er later op dat ze heeft gehandeld in lijn met het advies van Berenschot, want volgens haar was er niets gewijzigd ten opzichte van de zienswijze uit 2020, dus maakt het ‘geen enkel verschil’.

Kritiek

De zienswijze uit 2020 was destijds aangenomen door de gemeenteraad, waarin Breij destijds namens de VVD raadslid was. Ook toen was er al discussie over haar deelname aan het debat erover. Uiteindelijk besloot Breij niet mee te debatteren, maar wel mee te stemmen. De provincie besloot echter niets met het advies te doen. In het Parool uitten verschillende hoogleraren al kritiek op deze handelswijze van Breij. Toen de gemeenteraad in de herfst van 2022 door Breij werd geïnformeerd dat de nieuwe zienswijze al naar de provincie was gestuurd zonder de raad te consulteren, dienden de oppositiepartijen D66, VVD en PvdA een motie van wantrouwen in.

Onveilige werkomgeving

Destijds werd die niet aangenomen, maar afgelopen donderdag haalde een motie van wantrouwen tegen Breij van coalitiepartijen GroenLinks en het CDA het wel. Naast de oppositiepartijen steunde slechts één van de twee raadsleden van GroenLinks de motie, waardoor er toch een meerderheid voor was. Daarop liet Breij weten op te stappen. In een uitgebreide verklaring op de website van Lokaal Landsmeer stelt zij sinds september meerdere meldingen van een ‘onveilige werkomgeving’ te hebben gedaan bij burgemeester Léon de Lange. Ook wilde ze de cultuur van willekeur en niet transparant zijn op bepaalde dossiers veranderen, maar werd ze daarin stelselmatig tegengewerkt.

Niet onpartijdig

Volgens haar zouden haar collega-bestuurders hebben gezegd dat haar manier van handelen niet past bij de bestuursstijl en ambtelijke cultuur van Landsmeer. Aan een integriteitsonderzoek wilde ze niet meewerken, omdat ze het onderzoek niet onpartijdig vond. Volgens Breij bedrijft burgemeester De Lange politiek en was hij opdrachtgever en deelnemer aan het onderzoek. Ze concludeert dat de gemeente Landsmeer wordt geregeerd door enkele (top)ambtenaren. ‘Een doodzonde voor de democratie en zonde van het geld.’ Tegenover Het Parool distantieerde burgemeester De Lange zich van deze reactie. Overigens hadden ambtenaren ook een melding van een ‘onveilige werksituatie’ bij hem gedaan.

Geen vertrouwen

Is dit alles? Nee, zeker niet. Het CDA besloot daags na de raadsvergadering uit de coalitie te stappen, omdat het onderlinge vertrouwen ontbreekt. ‘Verschillen van inzicht over bestuursstijlen, gebrek aan samenwerking en verlies van vertrouwen’ gaven de doorslag gegeven voor het CDA om er een punt achter te zetten. Een dag later volgde GroenLinks dat voorbeeld. ‘Voor GroenLinks zijn eerlijkheid en integriteit belangrijke waarden. Er is geen vertrouwen dat ditzelfde geldt voor het gros van de (voormalige) coalitie’, aldus raadslid Maartje Greunsven. Toch stemde haar mederaadslid Ine van Brenk niet voor de motie die haar had verrast, aangezien GL-wethouder Jacobien van Boeijen haar eerder had gemaild dat die motie er niet zou komen. Daarop stapte ze uit de fractie en de partij.

Onderkoninkjes

Nu zitten er nog twee wethouders in het college: de genoemde Van Boeijen en de partijloze Erik Heinrich. De twee fractievoorzitters van de lokale coalitiepartijen Lokaal Landsmeer en Positief Landsmeer willen dat de GL-wethouder opstapt, omdat de partij geen deel meer uitmaakt van de coalitie. Dat lieten zij haar zaterdag per mail weten, waarop Greunsven antwoordde: vergeet het maar. Dat meldt Het Parool. Het is nu onduidelijk wat de positie van Van Boeijen is. In Het Parool zegt fractievoorzitter Axel Damme van Lokaal Landsmeer een onderzoek te willen naar het reilen en zeilen op het gemeentehuis. ‘We hebben ambtenaren die zitten er al twintig jaar en die zijn de onderkoninkjes van onze politiek.’

Schade herstellen

In een reactie op vragen van Binnenlands Bestuur laat D66-fractievoorzitter Mandy Elfferich, tevens oud-wethouder van Landsmeer in de vorige collegeperiode, weten dat de partij zich nu beraadt over de bijdrage die zij, als tweede grootste partij, ‘kunnen en moeten leveren aan een stabiel bestuur’. ‘Wij staan niet te trappelen om nu in te stappen.’ Eerst is er volgens haar een rol voor de (voormalige) coalitiepartijen, ‘om de schade die zij hebben aangericht te herstellen’.

Politieke doodzonde

Voor D66 was de bestuursstijl van de grootste partij (Lokaal Landsmeer) een van de redenen om uit de formatie te stappen. ‘Ik betreur de gebeurtenissen zeer, superlatieven schieten daarbij tekort. Ik heb in de periode dat ik zelf wethouder was de ambtelijke organisatie leren kennen als deskundig, loyaal en betrokken. Dat ambtenaren op deze manier worden afgeschilderd, is niet alleen een politieke doodzonde, maar het ontbeert ook elke waarheid. Wat er nu moet gebeuren, is dat het volledige verhaal naar buiten komt.’

Verbetering: in de eerste versie van dit bericht stond dat mw. Breij als VVD-raadslid in 2020 de beslissende stem was in de stemming over de zienswijze van de gemeente Landsmeer en dat die zienswijze met één stem verschil werd aangenomen. Dat is onjuist. De zienswijze werd met 10 stemmen voor en 5 stemmen tegen aangenomen. Wel werd een amendement van D66, waarin belangrijke delen uit de zienswijze waren geschrapt, verworpen met één stem verschil: 8 stemmen tegen en 7 stemmen voor. Mw. Breij stemde overigens in beide stemrondes mee.