Rechtszaak ontslag waarnemer Klein nog niet beslist

De voorlopige voorzieningenrechter beslist uiterlijk volgende week vrijdag of het ontslagbesluit van waarnemend burgemeester Eppie Klein van Scherpenzeel moet worden vernietigd. Als dat gebeurt, kan Klein meteen weer aan de slag in Scherpenzeel. Zo niet, dan heeft de Gelderse commissaris van de koning John Berends twee waarnemers klaar staan die direct kunnen beginnen.

Plaats maken

Volgens de advocaat van Berends zijn het beiden ‘eerlijke, integere en onafhankelijke waarnemers’ waar Scherpenzeel nu behoefte aan heeft. Mocht in de bodemprocedure Klein alsnog in het gelijk worden gesteld, dan zijn de twee waarnemers bereid om direct plaats te maken voor Klein.

 

Rechtsgeldig ontslag

De centrale vraag die donderdagmiddag bij de rechter op tafel lag, was of het ontslagbesluit van Berends rechtsgeldig is. Met andere woorden: mag een commissaris van de koning wel een waarnemend burgemeester ontslaan. De Gemeentewet rept daar met geen woord over. Een belangrijke tweede vraag was of de ontslaggronden terecht zijn.

 

Partij gekozen

De advocaten van Klein stelden dat het ontslagbesluit onrechtmatig is genomen en dat de ontslaggronden (niet integer handelen en het geven van tegenstrijdige verklaringen) niet kloppen. De advocaten van Berends stelden dat zij op grond van artikel 78 van de Gemeentewet wel degelijk zijn bevoegd zijn om Klein naar huis te sturen. De ontslagredenen zijn in hun ogen ook legitiem: Klein is niet integer, staat niet boven de partijen, is niet verbindend en heeft partij gekozen (tegen herindeling met Barneveld en voor zelfstandigheid). Ook heeft Berends volgens de geldende ontslagprocedures gehandeld.

 

Voorgenomen besluit

Hierover ontspon een welles-nietes discussie tussen ‘kamp Klein’ en ‘kamp Berends’. Een spelletje dat al maandenlang door beide partijen wordt gespeeld, keihard overigens. Beide partijen betichtten elkaar van leugens en verdraaiing van feiten. Donderdag stelde de advocaat van Berends dat er op 7 oktober, de dag dat Klein door Berends uit zijn ambt werd ontheven, een voorgenomen besluit tot ontslag lag toen Berends met Klein in gesprek ging. ‘Er was ruimte om op basis van het gesprek met Klein op dat besluit terug te komen’, aldus de advocaat van Berends. Daarna heeft Berends met een delegatie van de Scherpenzeelse raad gesproken, met dezelfde intentie. ‘Drie van de vijf fractievoorzitters zeiden niet verder te willen met Klein.’

 

Voldongen feit

De advocaten van Klein betoogden het tegendeel. De fractievoorzitters zijn niet gehoord, maar kregen slechts medegedeeld dat er een onontkoombaar besluit was genomen. In artikel 78 van de Gemeentewet, waar Berends zich op beroept, staat dat een cdk bij de benoeming van een waarnemer de raad moet horen. Als Berends bij ontslag een ‘spiegelredenering’ volgt, moet de raad ook bij ontslag worden gehoord, betoogde ‘kamp Klein’. Klein zelf voelde zich voor een voldongen feit geplaatst, aldus zijn advocaten. ‘Het voorgenomen ontslagbesluit was ononderhandelbaar, heb ik tegen Klein gezegd’, stelde Berends na vragen van de rechter. ‘Ik heb tegen Klein gezegd: ik hoor u en daarna maak ik definitief mijn mind op.’

 

Munitie

De inmiddels beruchte mail van Klein aan de Staten van 6 juli, waarin hij de Staten opriep om die dag geen besluit te nemen over de door GS gewenste herindeling van Barneveld en Scherpenzeel, speelde in de rechtbank een belangrijke rol. En ook hierover ontspon een welles-nietes-discussie. Klein had nieuw bewijs in handen dat zijn al langer levende vermoedens bevestigden dat het fusieproces niet-integer is verlopen, mailde hij aan de Staten. Pas veel later bleek dat het om een mail van een provincieambtenaar ging die op zoek was naar ‘munitie’ om de financiële situatie van Scherpenzeel onderuit te halen.

 

Exit-strategie

‘Kamp Berends’ stelde opnieuw dat Klein aanvankelijk verklaarde niets van de uit zijn naam verstuurde mail af te weten, maar wel het vermoeden te hebben wie dan zou hebben gedaan. ‘Zij eruit of ik eruit’, zou Klein in een gesprek met Berends en de kabinetschef, daags na de mail, hebben gezegd. Dat stelde de kabinetschef tijdens de rechtszitting. Later heeft Klein gezegd achter de inhoud van de mail te staan en er vooraf wel van op de hoogte te zijn geweest. De advocaten van Klein verwezen deze provinciale versie van de ‘mailgate’ naar het rijk der fabelen. Klein voelde zich zwaar onder druk gezet door de provincie. ‘Klein had het gevoel dat hij 55 minuten lang werd verhoord. Hem werd ook gevraagd wat zijn exit-strategie was.’ Oftewel: op welke manier en wanneer Klein zijn functie uit eigen beweging zou neerleggen. 

 

Loopgraven

De rechter vroeg zich tijdens de zitting af of een nieuwe waarnemer niet op te veel weerstand in de Scherpenzeelse politiek zal stuiten. Een raadsmeerderheid en het college willen immers met Klein door. De advocaten van Berends stellen juist dat terugkeer van Klein tot een ‘acuut probleem’ zal leiden. Een deel van de politiek en een deel van de samenleving ziet Klein niet zitten. De verhoudingen tussen Klein en Berends zijn daarnaast dermate verstoord, dat de twee niet meer kunnen samenwerken, betoogden de advocaten van Berends. De cdk ziet een mogelijke terugkeer van Klein inderdaad niet zitten. Een gesprek tussen Klein en Berends in een poging de verstoorde verhoudingen te verbeteren, zoals de rechter opperde – ‘u bent beiden de loopgraven ingegaan’ −, is voor Berends geen optie. ‘Ik ben uit onderhandeld met Klein’, stelde hij donderdagmiddag in de Arnhemse rechtbank resoluut.

 

De rechter, die aan het begin van de zitting aangaf mogelijk dezelfde dag nog met een uitspraak te komen, komt uiterlijk volgende week vrijdag of eerder indien mogelijk met zijn vonnis.