Thorbecke-pamflet: tips voor democratische vernieuwing
Het Thorbecke-pamflet benoemt 8 prioriteiten, met concrete tekstvoorstellen, die niet mogen ontbreken in nieuwe college- en raadsakkoorden.
Over onze lokale democratie zijn terechte zorgen. Democratie vraagt om permanent onderhoud. Vertrouwen in de democratie ontstaat als mensen zich gehoord en gezien weten. Het Thorbecke-pamflet, onderdeel van het VNG-project Thorbecke 2024, benoemt acht prioriteiten, met concrete tekstvoorstellen, die niet mogen ontbreken in nieuwe lokale college- en raadsakkoorden.
Concrete voorstellen
Thorbecke 2024 is een toekomstverkenning over nieuwe vormen van lokale democratie en bestuur. Tijdens ‘Thorbecke-sessies’ met burgers, wetenschappers, ambtenaren, griffiers, bestuurders en volksvertegenwoordigers kwam de Thorbecke 2024-redactie tot ‘gegronde inzichten, lessen en adviezen voor de volgende stappen in het versterken van de lokale democratie’. Het zijn concrete voorstellen die gebaseerd zijn op onderzoek en op opgedane ervaringen in dorpen, wijken en steden in de afgelopen jaren. Het pamflet begint met acht democratische prioriteiten (het WAT) en vervolgt met acht tips om te werken aan een democratische bestuurscultuur (het HOE).
Acht prioriteiten voor lokale akkoorden
Dit zijn de acht democratische prioriteiten die terug zouden moeten komen in elk lokaal akkoord:
1. herstel van vertrouwen,
2. inclusieve democratie,
3. eigenaarschap lokale gemeenschappen,
4. invloed in uitvoering,
5. gebiedsgericht werken aan wijk-/dorpsdemocratie,
6. macht en tegenmacht,
7. digitale democratie en
8. directe invloed.
En daarnaast is natuurlijk ruimte voor eigen lokale democratische prioriteiten en maatwerk.
Jeugd- en jongerenparticipatie
In de prioriteiten stellen de makers een Democratiseringsagenda met afspraken voor vernieuwing van de representatieve democratie, participatieve democratie, directe democratie en doe-democratie voor. Ook willen ze door jeugd- en jongerenparticipatie actief op burgerschapsvorming inzetten en formuleren ze ‘initiatievenbeleid’: wij waarderen en ondersteunen lokale initiatieven die maatschappelijke vraagstukken aanpakken en maken duidelijk welke ruimte ze krijgen en wat ze wel/niet van de gemeente kunnen verwachten. Een vierde voorstel is signalen, feedback en klachten bij de uitvoering van beleid structureel actief op te halen en zeer serieus te nemen.
Digitale Democratie
Vervolgens is er een voorstel om te werken met wijk/dorpswethouders en gebiedsteams en actief te werken aan het versterken van de bovengemeentelijke democratie. In het kader van macht en tegenmacht komt er een fonds voor lokale (onderzoeks)journalistiek en komen er verschillende vormen van burgeraudits. Verder wordt voorgesteld een stevig programma Digitale Democratie te starten om te investeren in creatieve digitale vormen als virtual reality, serious gaming en digitale besluitvorming. Tot slot moeten inwoners het recht krijgen om een onderwerp op de raadsagenda te zetten en daarbij zo min mogelijk drempels worden opgeworpen. Ook themastemmen moet bij de volgende verkiezingen overal plaatsvinden, zoals dat dit jaar gebeurt in drie wijken in Den Haag.
Het werken aan een democratische bestuurscultuur is randvoorwaardelijk bij het bouwen aan de lokale democratie, aldus de makers.
Met acht proces-tips willen ze nieuwe gemeentebesturen inspireren om stevig en structureel aan de slag te gaan met vernieuwing van hun lokale democratie:
1. begin met een openbare formatie,
2. sluit ook een akkoord met de stad,
3. beschrijf niet alleen wat je gaat doen maar ook hoe je het gaat doen,
4. maak samen duidelijke democratische spelregels,
5. leg verantwoordelijkheden vast,
6. geef de rol van de gemeenteraad extra aandacht,
7. organiseer permanente reflectie over de staat van democratie & participatie
8. democratische vernieuwing vraagt ook om partijpolitieke vernieuwing.
Dagelijkse update
Een openbare formatie zegt het eigenlijk al: nodig bewoners uit om mee te praten en geef een dagelijkse update in de bieb of in een café. In Wageningen hebben ze er positieve ervaringen mee. Een democratisch akkoord is ook een akkoord met de lokale samenleving, dus zoek je geschikte kandidaat-wethouders in de lokale samenleving die passen bij de geformuleerde opgave, niet per se partijpolitiek vanuit de coalitie. Beschrijf in het akkoord niet alleen wat je gaat doen, maar ook hoe je het gaat doen. Besluit elk hoofdstuk met een paragraaf over het democratisch proces: ‘en op deze manier gaan we dit samen doen: …’.
Lekenpraatje
Formuleer samen met inwoners, initiatieven en instellingen een set democratische spelregels: ‘zo werken we samen en deze democratische waarden streven we na in ons samenspel’. Dit kan de basis zijn voor een gedragen Participatieverordening. Een vijfde tip is een wethouder democratische vernieuwing benoemen, zoals in Amsterdam en Heerhugowaard, en in de raad af te spreken dat de raadsleden werken vanuit ‘eenheid in verscheidenheid’: alleen de inhoud politiseren, zodat de raad het participatieproces ‘politiek neutraal’ kan beoordelen. De gemeenteraad krijgt ook verschillende tips, zoals het houden van een ‘lekenpraatje’ voor raadsdebatten over complexe lokale thema’s, zodat duidelijk is wat er wordt besloten en welk besluit wordt gevraagd. Ook politieke partijen zouden moeten vernieuwen en met burgers moeten spreken over hun democratisch functioneren.
Het pamflet eindigt met de vraag: wordt jouw gemeente de meest democratische gemeente van Nederland? In de zomer van 2022 zullen alle lokale akkoorden worden beoordeeld op hun democratische merites.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.