‘Stoppen met Gazprom is duivels dilemma’

Gerolf Bouwmeester is burgemeester van Leusden. Net als ongeveer 150 andere lokale overheden heeft zijn gemeente een gascontract met Gazprom. Raadsleden willen daarvan af, maar hij wil de Russen juist niet in de kaart spelen. ‘Je wil het regime niet spekken, maar je wil al helemaal niet dat ze er juist nog meer geld aan verdienen. Zolang je dat niet kan uitsluiten, zitten wij met een duivels dilemma.’

Klein verschil

Bouwmeester ontving gisteren post waar hij al een paar dagen op had gewacht. ‘Bij een vlaggenhandel heb ik de Oekraïense vlag besteld. Donderdagmorgen kwam hij eindelijk aan. Ik heb hem meteen in de vlaggenmast van mijn woning gehesen, want net als vele anderen ben ik solidair met Oekraïne.’ Hij mag weliswaar bestuurder zijn van een kleine gemeente, ver weg in Nederland, maar hij leeft intens mee met het Oekraïense volk. ‘Dagelijks volg ik de situatie op de voet. Dat gaat je niet in de koude kleren zitten en het laat mij echt niet los. Gelukkig kan ik als burgemeester een klein verschil maken. Zo bereiden we ons nu al voor op de komst van Oekraïense vluchtelingen.’

Grote gevolgen

Maar er is in Leusden meer aan de hand, want vanuit de gemeenteraad klinkt een luide roep om af te stappen van het gascontract dat de gemeente heeft met het Russische Gazprom. Bouwmeester heeft hier begrip voor. ‘Sterker nog: dit was ook mijn eerste reactie. Net als die raadsleden wil ik dat deze misdadige oorlog stopt en dat het Kremlin een halt wordt toegeroepen.’ Voorman Marcel Sturkenboom van de gezamenlijke fractie GroenLinks-PvdA stelde schriftelijke vragen aan Bouwmeester. Hoofdmoot: wat zijn de mogelijkheden om van het contract met Gazprom af te komen? ‘We zijn dit nog aan het uitzoeken,’ zegt de burgervader. ‘We hebben dit contract samen afgesloten met zestien andere gemeenten uit onze regio. Veel hangt dus met elkaar samen en kan grote gevolgen hebben.’

Opties

Eerder deze week stelden gerenommeerde advocaten van Kennedy Van der Laan, Dirkzwager en Fruytier Lawyers dat lokale overheden sowieso van hun contracten met de Russische gasreus af kunnen. De wet bepaalt namelijk dat gemeenten vanwege onvoorziene omstandigheden hun contracten met Gazprom kunnen ontbinden. Oorlog is zo’n omstandigheid. Bouwmeester: ‘De VNG heeft gisteren echter gezegd dat dat niet kan. Daarom wil ik de Rijksoverheid oproepen om gewoon eens in beeld te brengen wat nou de verschillende opties en consequenties hiervan zijn. In Friesland zeggen de overheden het contract nu al op. Dat begrijp ik, maar ze zeggen ook dat zij de gevolgen van hun besluit nog niet in kaart hebben. Verder zeggen de Friezen dat Rusland hier niet financieel beter van mag worden. Dat is voor mij de spijker op zijn kop.’
 

Hogere prijs

Bouwmeester roept gemeenten, provincies en waterschappen om dat laatste aspect zwaar mee te wegen. ‘Adviesbureau Source4Energy heeft voor ons uitgezocht dat wij als gemeenten een paar jaar geleden in de aanbesteding goedkope gascontracten hebben afgesloten met Gazprom. We hebben de prijs toen vastgezet op een laag tarief waarbij het erop lijkt dat de Russen er amper geld aan verdienen,’ vertelt Bouwmeester. ‘Als we onze contracten nu doorscheuren, dan zal Gazprom het gas dat wij niet meer zullen afnemen volgens Source4Energy voor een veel hogere prijs kunnen verkopen op de internationale gasbeurs in Londen. Immers, de gasprijzen stijgen momenteel de pan uit. Dat zou betekenen dat het concern, en dus ook het Kremlin, veel meer marge gaat verdienen op gas dat wij goedkoop zouden hebben afgenomen. Dit idee vind ik zeer verontrustend.’

Terugvloeien

Los daarvan kan het Russische gas via de internationale gasmarkt weer terugvloeien naar Nederland. ‘Als je aandelen op de AEX van de beurs koopt, dan zie je niet van wie je die aandelen koopt. Op de gasbeurs werkt dat net zo. Bij wijze van spreken kan een Nederlands gasbedrijf daar hetzelfde Russische gas kopen en ook nog gaan doorverkopen voor een veel hoger tarief. Op die manier stroomt het foute gas terug naar de polder. Dat moeten we niet willen,’ aldus de Leusdense burgemeester, die zijn informatie uit het onderzoeksrapport van Source4Energy haalt, dat in handen is van Binnenlands Bestuur.

Geen tijd te verliezen

Bouwmeester en zijn wethouders zitten met een duivels dilemma. ‘Aan de ene kant wil je als gemeente absoluut geen zaken meer doen met dit regime en in die zin wil je af van het contract, maar aan de andere kant kan het effect daarvan zijn dat het Kremlin er nog meer geld aan zal verdienen. En wellicht moet je ook nog boetes betalen om van het contract af te komen. Die gelden steken ze dan ook nog in hun zak. Wat zijn wij dan aan het doen?’ Voordat Leusden een goede beslissing kan nemen, moeten eerst alle feiten op tafel, aldus de burgemeester. ‘Klopt dit verhaal wel en zo ja, wat zijn dan de echte effecten ervan?’

Regie

Bouwmeester wil dat het Rijk nu de regie neemt. ‘We moeten als overheden samen optrekken, maar het zou erg fijn zijn als de rijksoverheid daar de regie in zou pakken. Ik denk dan aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.’ Kan dit wel op korte termijn? ‘We staan nu voor de opgave en Oekraïne staat in brand. Er is geen tijd te verliezen, dus daarom zeg ik tegen het ministerie: kom nu over de brug met een regierol.’ Bouwmeester houdt intussen alles in de gaten. ‘Vandaag leg ik mijn verzoek formeel bij het ministerie neer. Ik hoop dat anderen zich daarbij zullen aansluiten.’