Stop de bedelkaravaan

De PvdA, van huis uit de partij die het meeste opheeft met een sterk lokaal bestuur, had ministers op de sleutelposten van BZK, Financiën en Wonen, Werken en Integratie en ook nog de ex-Amsterdamse wethouder Aboutaleb als staatssecretaris op Sociale Zaken.

We zijn nu ruim twee jaar verder. In die periode is er intensief gestudeerd op de materie. De VNG-commissie Van Aartsen pleitte in het rapport 'De eerste overheid' in 2007 voor een aanzienlijke uitbreiding van het gemeentelijk belastinggebied. Dat rapport was een vervolg op de commissie Bovens, die al in 2006 pleitte voor meer beleidsruimte op lokaal niveau, wat in het rapport beeldend wordt omschreven als het 'recht op ongelijksoortigheid'.

Er werd een bestuursakkoord gesloten en er kwam een übercommissie onder leiding van Ed d'Hondt. De provincies doorliepen met de Haagse departementen eenzelfde soort proces, waar Tineke Lodders de trekster van de commissie was. Lodders rondde haar werkstuk af in maart 2008, in juni volgde het rapport van D'Hondt en consorten. We zijn nu meer dan een jaar verder. In de tussentijd is er wel het één en ander gebeurd, maar de actie staat zoals zo vaak niet in verhouding tot de hoeveelheid omgekapte bomen en de bijbehorende hoeveelheid vergaderingen. Een cruciale factor om decentralisatie te laten slagen is in goed Nederlands 'put your money where your mouth is'.

De Nederlandse gemeenten hebben een lachwekkend klein eigen belastinggebied, waardoor ze voor hun nieuwe beleid grotendeels afhankelijk zijn van Haagse potjes. Formeel hebben ze misschien wel grote bevoegdheden, maar het geld om aan die bevoegdheden fatsoenlijk invulling te geven moet uit Den Haag komen. De enige manier om dat geld binnen te hengelen is dansen naar het pijpen van de subsidiegever.

Het gevolg is een bedelkaravaan van wethouders en hoge ambtenaren van gemeenten richting Den Haag, die hun autonomie zoveel mogelijk verhullen in nederige taal die de geldschieters gunstig moet stemmen. Er is geen ruimte voor gemeentelijk maatwerk, de Haagse frietensnijder is de maat der dingen. Iedere vier jaar, als de politieke wind in Den Haag van richting verandert, sneuvelen er veelbelovende lokale projecten, simpelweg omdat de geldstroom verschuift naar een volgende prioriteit. Het resultaat is in een VROM-project mooi benoemd als de Projecten-carrousel.

Twee weken geleden meldde de staatssecretaris van BZK in een heel vreemd briefje aan de Tweede Kamer dat het er in deze kabinetsperiode eigenlijk niets meer kan. Nog vreemder was het dat de staatssecretaris meldde dat ze daarover overeenstemming had bereikt met de voorzitter van de VNG, mevrouw Jorritsma. Een week later volgde een persbericht van de VNG, waarin stond dat het hier toch echt om een misverstand ging.

De kans dat de PvdA in een volgend kabinet zitting heeft is klein. De kans dat een volgend kabinet het belastinggebied van gemeenten zal vergroten is precies even klein.

Dus daarom deze oproep:

beste Guusje, beste Wouter, beste Eberhard,

Als alles goed gaat hebben jullie nog zo'n anderhalf jaar te gaan. In die tijd kan dit geregeld worden. Daarbij: Guusje en Eberhard weten uit eigen ervaring hoe gekmakend hinderlijk het is om voor ieder project te moeten bedelen in Den Haag. Het vertraagt, het leidt tot krankzinnige transactiekosten en tot sub-optimale oplossingen. Dus regel dit ajb voor al die gemeentelijke bestuurders en ambtenaren. Het is niet heel sexy, maar het maakt een heel erg groot verschil. En je zou er in één van je volgende functies nog wel eens heel veel plezier aan kunnen beleven.

Frans Nauta