Extra maatregelen tegen desinformatie

Er komt een pakket van stevige nieuwe maatregelen in de strijd tegen desinformatie. Zo komt er een meldvoorziening, een geschillenbeslechtingsorgaan en een kenniscentrum dat burgers in staat moet stellen om geschillen voor te leggen over content-moderatie besluiten van online platformen.

Groot risico

Dat schrijven demissionair staatssecretaris Digitalisering Alexandra van Huffelen en demissionair minister van BZK, Hugo de Jonge, in een voortgangsbrief aan de Tweede Kamer. Verspreiding van desinformatie vormt een groot risico voor het vrije en open debat, schrijven de twee. Sinds het kabinet het eerste beleid tegen het fenomeen desinformatie in 2017 met de Kamer deelde, is verspreiding van desinformatie door de opkomst van generatieve AI toegenomen in omvang en intensiteit. ‘Statelijke actoren stellen zich steeds assertiever op en trachten met informatieoperaties de informatieomgeving te manipuleren.’

Dalende vaccinatiegraad

De afgelopen maanden zijn meerdere van deze desinformatiecampagnes door landen als Duitsland en Frankrijk blootgelegd, aldus de bewindslieden. De AIVD en de NCTV signaleren binnen Nederland ook dat onze democratische rechtsstaat onder druk komt te staan door ‘extremistische handelingen van aanhangers van complottheorieën’. Daarbij is desinformatie over vaccinaties een van de drie waarschijnlijke hoofdredenen voor de dalende vaccinatiegraad in Nederland. ‘Iedereen moet de informatie die zij on- en offline vinden kunnen vertrouwen, zodat keuzes op betrouwbare informatie zijn gebaseerd’, zegt Van Huffelen.

Bewustzijn vergroten

Dit uitgangspunt vormt het fundament van de ‘Werkagenda Waardengedreven Digitaliseren’. Het kabinet neemt extra noodzakelijke maatregelen om de kennis en het bewustzijn rond desinformatie te vergroten en de impact hiervan te verkleinen, vervolgt ze. ‘Door verspreiders en de verspreiding van desinformatie aan te pakken en de online weerbaarheid van mensen in Nederland tegen desinformatie te verhogen.’ Het demissionaire kabinet noemt vier aandachtsgebieden waarvan het ‘cruciaal’ is dat ze beschermd blijven tegen de risico’s van de verspreiding van desinformatie:

1. Cruciale democratische processen, waaronder verkiezingen

2. Volksgezondheid, waaronder mentale gezondheid en vaccinaties

3. Sociale en maatschappelijke stabiliteit

4. Inzet op het gebied van (internationale) veiligheid en stabiliteit

Netwerk factcheckers versterken

In de voortgangsbrief zetten Van Huffelen en De Jonge dus een aantal ‘stevige’ maatregelen op een rij. Zo komt er een meldvoorziening, een geschillenbeslechtingsorgaan en een kenniscentrum dat burgers in staat moet stellen om geschillen voor te leggen over content-moderatie besluiten van online platformen. Verder moet er een aanvullende subsidie komen aan het BENEDMO-consortium, een Vlaams-Nederlandse samenwerking tegen desinformatie (voor en door factcheckers, mediaprofessionals, wetenschappers en andere experts), zodat het netwerk van factcheckers in Nederland wordt versterkt. Tot slot wordt ingezet op maatregelen om verspreiders en verspreiding van desinformatie tegen te gaan, weerbaarheid van burgers te versterken en kennisontwikkeling van de problematiek en de effectieve aanpak.

Ondermijnende impact

‘Desinformatie ondermijnt het vertrouwen in de democratie’, vult De Jonge zijn staatssecretaris aan. Omdat de ontwikkelingen op het terrein van desinformatie snel gaan, is het volgens hem belangrijk om steeds oog te blijven houden voor nieuwe risico’s. ‘Daarom verkennen we, op basis van wetenschappelijk onderzoek en kennis van bevriende landen, de mogelijkheden tot aanvullende acties en maatregelen voor Nederland. Hiermee beschermen we onze democratische rechtstaat en individuele burgers, nu en in de toekomst, tegen de ondermijnende impact van desinformatie.’ Het ministerie verzekert dat ‘bij al deze stappen’ de waarden en grondrechten van de rechtsstaat, zoals de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid, voorop blijven staan.