Toegankelijkheid stembureaus schiet te kort

Alle stembureaus moeten wettelijk toegankelijk zijn voor kiezers met een lichamelijke beperking. Maar uit onderzoek blijkt dat dat lang niet het geval is: bij de verkiezingen in maart 2019 was slechts in 45 procent van de gemeenten alle stembureaus toegankelijk voor mensen met een beperking. 

Voor de toegankelijkheid bestaat al sinds 2012 een Checklist Toegankelijkheid Stemlokalen. Die richt zich op criteria als bereikbaarheid vanaf de openbare weg, de betreedbaarheid en de bruikbaarheid.

9 procent
PBT Consult heeft in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken onderzocht – een steekproef onder 28 gemeenten – in hoeverre ze aan de checklist voldoen. PBT stelde vast dat in maart de helft en tijdens de Europese verkiezingen 66 procent van de stembureaus voldoende toegankelijk was en dus 34 procent onvoldoende toegankelijk. Het aantal volledig toegankelijke stembureaus is gegroeid van 5 procent in 2018 naar 16 procent in 2019 voor de Provinciale Staten- en de waterschapsverkiezingen. Bij de Europese verkiezingen van 2019 was slechts 9 procent van de stembureaus volledig toegankelijk.

Deze stembureaus voldoen aan alle eisen in de checklist. Daarmee ligt de feitelijke toegankelijkheid lager dan gemeenten zelf inschatten. Zelf denken gemeenten dat 88 procent van de stemlokalen volledig toegankelijk is voor mensen met een lichamelijke beperking, zo bleek uit eerder onderzoek van Kantar.

Goedkope maatregelen
De minister schrijft dat uit het onderzoek van PBT blijkt dat er veel relatief goedkope maatregelen mogelijk zijn om de toegankelijkheid te verbeteren. Het gaat dan om tijdelijke maatregelen om hoogten te overbruggen, goede bewegwijzering, het plaatsen van stoelen met armleuningen en het zichtbaar neerleggen van een leesloep. Het rijk stelde 6 ton beschikbaar voor het aanbieden van vergrootglazen zodat slechtzienden zelf makkelijker het stembiljet kunnen lezen. Maar het ministerie stelt vast dat ondanks de rijksbijdrage de loep helaas in veel stemlokalen ontbreekt.

Visuele ondersteuning
Gemeenten nemen wel in toenemende mate maatregelen. Zo heeft 37 procent maatregelen genomen voor de visuele ondersteuning en zijn er mallen met geluidsondersteuning waarmee blinden zelfstandig kunnen stemmen. In 2018 gebruikten vier gemeenten die, in 2019 steeg dit naar 12 gemeenten bij de Provinciale Satenverkiezingen en naar 20 bij de Europese verkiezingen. Ook zijn er trainingen aan (jong)volwassenen met een verstandelijke beperking gegeven in Almere, Barendrecht, Capelle aan den IJssel en Rotterdam.

258 meldingen
Het College voor de Rechten van de Mens heeft na de verkiezingen van maart dit jaar 188 meldingen gekregen en na de Europese verkiezingen nog eens 70. Melders klaagden vooral dat het stembureau hen de hulp in het stemhokje ontzegde, terwijl ze daar wel recht op hebben. Het College voor de Rechten van de Mens concludeert volgens de minister dat stembureaumedewerkers onvoldoende op de hoogte zijn van de regels. Die ervaringen worden meegenomen in de scholing van de stembureaumedewerkers. Van de meldingen bij met mensenrechtencollege was overigens een op de tien juist positief over de goede toegankelijkheid van de stemlokalen.

Reviews
Minister Ollongren is van plan de Checklist Toegankelijkheid Stemlokalen door onafhankelijke deskundigen te laten reviewen om daarna aanbevelingen te kunnen doen de toepasbaarheid van de checklist en daarmee de toegankelijkheid van stembureaus te vergroten.