Statenverkiezing 2015 gaat niet over de provincie

De verkiezingen voor de gemeenteraad zijn moeilijk te vertalen naar het nationale niveau. Toch gebeurde dat over de gehele linie en wel vooral door het electorale pak slaag dat PvdA en VDD hebben gekregen. Bij de verkiezingen voor het Europarlement zal het nog een graadje erger worden.

Vrijwel alle in de Tweede Kamer vertegenwoordigde politieke partijen doen mee aan die verkiezingen. De opkomst zal wel weer flink tegenvallen, waardoor de uitslagen worden uitvergroot. Nu de oppositie tegen Europa vrijwel samenvalt met de oppositie tegen het kabinet kan een hevige multiplier­werking worden verwacht. Dat betekent dan mogelijk een nieuw en dan dubbel pak slaag voor VVD en PvdA.

Als die electorale tegenvaller is verwerkt en gerelativeerd, kan men zich opmaken voor de Statenverkiezingen van voorjaar 2015. Na de zomer beginnen al snel de eerste activiteiten en beschietingen. Daar is dan in de eerste plaats de hangende fusie van Utrecht, Noord-Holland en Flevoland. De turbulentie die daarmee samenhangt, zal uitstraling krijgen naar de andere provincies. Nu het fusievoornemen zeer omstreden is, zullen VVD en PvdA hierdoor politieke schietschijf worden in de verkiezingscampagnes die op provinciaal niveau worden voorbereid. Daarbij zal dan meteen ook de positie van de Eerste Kamer volop en opnieuw in debat komen. Nu heeft het kabinet een minderheid in de Eerste Kamer. Met steun van D66, SGP en ChristenUnie is er een nipte meerderheid. Door de oppositiepartijen zal bij de Statenverkiezingen worden benadrukt dat een stem op deze ondersteunende partijen tevens een stem is voor het kabinet-Rutte II.

De gedoogpartijen D66, SGP en ChristenUnie hebben bij de raadsverkiezingen geprofiteerd van hun ondersteunende rol. Bij de Statenverkiezingen van volgend jaar zou dit wel eens heel anders uit kunnen pakken. In kringen van PvdA en VVD is de laatste tijd betoogd dat de Eerste Kamer een veel te grote broek aantrekt. De senaat zou veel terughoudender moeten zijn en zich geen politieke rol tegenover het kabinet moeten aanmeten. Dat zijn mooie woorden. De werkelijkheid is inmiddels een geheel andere. De regeringspartijen VVD en PvdA hebben de Tweede Kamerfracties van D66, SGP en ChristenUnie zover weten te krijgen dat zij op tal van onderdelen het kabinet ondersteunen en gedogen.

Het ziet ernaar uit dat deze informele gedoogconstructie ook de grondslag zal gaan vormen voor de begroting van 2015. Zouden VVD en PvdA een meerderheid hebben in de Eerste Kamer, dan zou de toenadering tot de drie gedoogpartijen niet hebben plaatsgevonden. Met andere woorden: de steun van de gedoogpartijen in de Tweede Kamer is nodig om hun partijgenoten in de Eerste Kamer onder de politieke duim te houden. En daarin ligt de ultieme erkenning van PvdA en VVD – alle mooie woorden ten spijt – dat de senaat ondertussen en in de huidige verhoudingen een bijna even vooraanstaande politieke rol heeft als de Tweede Kamer. En het betekent dan ook dat de Statenverkiezingen van 2015 geheel in het teken komen te staan van de vraag of de vijf partijen die het kabinet-Rutte II ondersteunen wel of niet een nieuwe meerderheid in de senaat moet worden gegund. In het voorjaar van 2015 zal het nergens anders over gaan. Oppositiepartijen, zoals het CDA, de SP, GroenLinks en de PVV, zullen dit centrale thema breed uitmeten. Bij verlies van een meerderheidspositie van de vijf partijen is het met het kabinet-Rutte II snel gedaan.

Ondertussen zoeken bij die verkiezing ook provinciale volksvertegenwoordigers en bestuurders een nieuwe legitimatie. Meer dan ooit zal dit volkomen bijzaak zijn. En om die reden wordt het dringend tijd om de huidige verbinding tussen de provinciale verkiezing en de nationale politiek door te knippen, want die verbinding zal in de toekomst steeds meer gaan knellen.