Speciale boa’s voor overlastgevende asielzoekers

Wat als de overlast door een kleine groep asielzoekers de spuigaten uitloopt? Om zulke onruststokers achter de vodden te zitten kan in Land van Cuijk een speciaal team van boa’s hun werk doen over gemeentegrenzen heen. Die aanpak lijkt z’n vruchten af te werpen.

De aanpak van overlast, verloedering en strafbare feiten in het openbaar vervoer is het alledaagse werk van buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s). Binnen de gemeenten Land van Cuijk (Noord-Brabant), Venray (Limburg) en Nijmegen (Gelderland) heeft een team boa’s nog een andere, specifieke taak toebedeeld gekregen: de aanpak van overlastgevende asielzoekers. Dit ‘Flying Squad Team’ kan zich niet alleen vrijelijk bewegen over de gemeente- en provinciegrenzen heen, maar ook in bussen van meerdere openbaarvervoersbedrijven (ov-bedrijven).

Vervoersbedrijven

Dat is uniek. Gemeentelijke boa’s die handhaven in de openbare ruimte moeten normaliter binnen hun eigen gemeentegrenzen blijven. En boa’s die in dienst zijn van een ov-bedrijf doen hun werk alleen voor dat ene bedrijf waarbij ze in dienst zijn. Dat was ook het geval in de omgeving van het Brabantse Grave (gemeente Land van Cuijk), waar twee vervoersbedrijven actief zijn: Arriva en Connexxion. Boa’s van Connexxion mochten eerst niet handhaven bij ov-bedrijf Arriva en vice versa. Tegenwoordig gaat dat anders. De boa’s van het Flying Squad Team mogen controleren op de buslijnen van beide ov-bedrijven. Ze zijn bevoegd om op te treden waar dat nodig is.

Onveilig

De aanleiding voor deze aanpak dateert uit januari 2020. Toen voelden buschauffeurs op de lijn tussen Uden (Noord-Brabant) en Nijmegen zich al weken onveilig. De chauffeurs werden bij Grave door een groep van ongeveer 25 asielzoekers belaagd en geïntimideerd. Ook elders in de regio was het onrustig. Vooral minderjarige asielzoekers maakten zich schuldig aan diefstallen, bedreigingen, mishandelingen en overvallen. Voor de gemeenteraad van het nabijgelegen Boxmeer was de maat vol. In juli 2021 besloot de toenmalige gemeente te stoppen met het asielzoekerscentrum (azc) in Overloon. ‘Het is een kleine groep die het verpest voor anderen’, zei de Boxmeerse burgemeester Karel van Soest (VVD) destijds tegen Omroep Brabant. In mei 2022 sloot het azc haar deuren. Daarmee resteerde er één azc in de gemeente Land van Cuijk, namelijk azc Grave.

Bezuinigen

Intussen was in 2020 het Flying Squad Team gestart; in 2021 ging het operationeel. Demi was één van de eerste boa’s die aan de slag ging op dit project. Vandaag de dag geeft ze leiding aan het team van vier handhavers. Overigens begon het team met vijf boa’s, maar gemeentelijke herindeling heeft dat veranderd, licht Demi toe. Door het samengaan van Boxmeer, Cuijk, Sint Anthonis, Mill en Sint Hubert en Grave ontstond op 1 januari 2022 de gemeente Land van Cuijk. Die moest bezuinigen en schrapte één boa. Met slechts vier handhavers bestrijkt het team een gemeentelijk grondgebied van meer dan 350 vierkante kilometer. Land van Cuijk is qua oppervlakte de grootste gemeente van Brabant. En daar komen de ‘werkgebieden’ Venray en Nijmegen nog bij.

Eilandjes

Toch ziet Demi vooral de voordelen. Het Flying Squad Team verbindt ‘al die eilandjes’ met elkaar, zegt ze. Als teamlid Erwin – boa bij Connexxion – versterking nodig heeft, hoeft hij niet te wachten op de politie of zijn eigen collega’s: hij kan gewoon Demi bellen. Aangezien Erwin ‘puur op het ov’ zit kan hij op straat alleen als burger iemand aanhouden. ‘Maar dan zit je met je geweldsbevoegdheden als zo’n persoon gaat tegenwerken’, legt hij uit. In zo’n situatie kan hij wederom Demi inschakelen.

Verhoogde ‘controledruk’

Andersom is Demi, als ze de bus ingaat, bevoegd als toezichthouder van het openbaar vervoer. Zodoende mag ze bijvoorbeeld reizigers controleren. Het bekeuren laat ze echter over aan Erwin. En als een overlastpleger de bus verlaat en geïrriteerd herrie schopt in het stadscentrum, kan boa Silviano met Demi mee als toezichthouder van de openbare ruimte van de gemeente Land van Cuijk. Deze werkwijze werpt haar vruchten af. Sinds het team operationeel is (2021) gaat het stukken beter op de buslijnen, vertelt Erwin. Hij herinnert zich chauffeurs die in het verleden uit angst wel eens bushaltes oversloegen. Dat gebeurt gelukkig niet meer. Volgens Erwin komt dat door de verhoogde ‘controledruk’. De kans dat reizigers worden gecontroleerd is simpelweg groter.

Kleine groep

Daarbij vindt Demi het heel belangrijk dat het team zich uitsluitend richt op daders. Volgens haar wordt vaak vergeten hoe relatief klein de overlastgevende groep is. ‘Van de zeshonderd mensen die we in deze gemeente opvangen, zijn er misschien acht overlastpleger’, nuanceert Demi. Ze weet hoe lastig het is voor de overgrote meerderheid in het azc, die moet ‘dealen’ met een bewoner die ‘schijt heeft aan de regels’. ‘We zijn er voornamelijk voor díe asiel­zoekers’, benadrukt ze.

Kleine criminaliteit

De boa’s kunnen dan ook rekenen op steun van de gemeenteraad. Raadslid Thomas van der Meer van oppositiepartij D66 noemt het team ‘een effectief middel’. ‘De boa’s focussen zich met name op de kleine groep raddraaiers die zich schuldig maakt aan de kleine criminaliteit: fietsen jatten, zwart reizen, enzovoort. Daar kan de politie niet altijd op worden ingezet’, zegt hij. Natuurlijk is er nog steeds wel eens overlast, maar dit team is wel één van de weinige, effectieve instrumenten, vindt Van der Meer. Jochem Jacobs (CDA) sluit zich hierbij aan. Hij is van mening dat het team ‘doelgericht te werk gaat.’ Sinds de invoering van het team is de overlast afgenomen. Maar het kent pieken en dalen, zegt het raadslid. ‘Dat heeft voornamelijk te maken met de samenstelling van het azc: soms wonen er op de locatie net wat meer overlastgevers’, aldus Jacobs. Het is bovendien lastig om te bepalen of het daadwerkelijk rustiger is geworden door deze aanpak, meent SP-fractievoorzitter Bregje van Lieshout: ‘Ik ontvang minder klachten van inwoners, maar of dat komt door het Flying Squad Team durf ik niet te zeggen.’ Rondom de bushaltes lijkt het in ieder geval een stuk rustiger.

Prio 1

Dat neemt niet weg dat er nog wel wat uitdagingen zijn. Zo moet in sommige gevallen de politie er aan te pas komen. Maar omdat het zelden gaat om zogeheten Prio 1-meldingen (levensbedreigende situaties waarbij binnen vijftien minuten een politie-eenheid ter plaatse moet zijn) kan het wel even duren voordat de agenten arriveren. ‘We zijn altijd afhankelijk van de politie. Dat is niet altijd even prettig’, zegt Erwin. Dat agenten niet direct ter plaatse kunnen zijn snapt hij wel, maar soms moet hij wel een half uur wachten. ‘We zijn een heel grote gemeente’, verklaart burgemeester Marieke Moorman (PvdA). Door het enorme grondgebied kan het volgens haar wel even duren voordat de politie ter plaatse is. Vanuit Overloon, dat sinds 2022 onderdeel is van de gemeente Land van Cuijk, is het zeker twintig minuten rijden. Een uitgestrekte gebied en ondercapaciteit bij de politie maakt het werk niet gemakkelijker.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 10