SP-afdracht deugt niet

NRC Handelsblad berichtte op 16 oktober dat de SP veruit de rijkste politieke partij van ons land is. Per 31 december 2015 had de partij 10 miljoen euro in de partijkas. De VVD bezat er 6 miljoen en CDA en PvdA respectievelijk 3,8 en 1,5 miljoen euro. Het grote verschil wordt veroorzaakt door de afdrachten van SP-volksvertegenwoordigers en SP-bestuurders.

Gemeenteraden, Provinciale Staten en Tweede en Eerste Kamer maken het salaris van de SP-volksvertegenwoordigers en bestuurders rechtstreeks over naar de partijkas van de SP. De SP-volksvertegenwoordigers krijgen uit diezelfde partijkas een soort samengestelde vergoeding. Die vergoeding wordt op een heel redelijk niveau gebracht omdat gebruik wordt gemaakt van allerlei fiscale constructies, waaronder de fiscale aftrek van de schenking aan de partijkas. Hoe een en ander precies in elkaar steekt is onbekend, want de SP geeft daar geen opening van zaken over. In ieder geval wordt via de fiscus overheidsgeld gebruikt om de SP aan een flinke kas te helpen voor verkiezingscampagnes en andere activiteiten.

Op het eerste oog lijkt de regeling sympathiek. Er wordt flink afgedragen aan de partij en de volksvertegenwoordigers en bestuurders van de SP nemen genoegen met een lager salaris dan andere volksvertegenwoordigers krijgen. Toch deugt de constructie niet. In de eerste plaats is de afdracht nauwelijks vrijwillig. Bij de kandidaatstelling wordt een cessieovereenkomst getekend die tot de afdracht verplicht. Die cessie (in dit geval overdracht van inkomen) is staatsrechtelijk ondeugdelijk want in strijd met de publieke orde. Het salaris voor volksvertegenwoordigers is bedoeld om hun onafhankelijkheid te waarborgen. De SP-ers zijn echter financieel met handen en voeten gebonden aan hun partij, waardoor hun onafhankelijkheid in het gedrang komt. Met behulp van dit financiële instrument kunnen de SP-ers binnen de strakke partijlijn worden gehouden en dat is ook de realiteit binnen die partij.

Dat overheden meewerken aan deze cessie door het salaris van de volksvertegenwoordigers rechtstreeks over te maken naar de partijkas van de SP is dan ook staatsrechtelijk niet in de haak. Verschillende ministers van Binnenlandse Zaken hebben geprobeerd in te grijpen met als doel om deze cessie te verbieden. Geen van de bewindslieden heeft echter durven doorpakken vanwege de partijpolitieke implicaties. Daarom bestaat deze cessieregeling nog steeds.

Een ieder die in het verleden kritische vragen stelde, kreeg te maken met de hevige toorn van Jan Marijnissen. De buitenwacht zou zich in geen enkel opzicht moeten en mogen bemoeien met deze bijzondere afdrachtregeling.

Een tweede probleem is dat de SP op deze manier sterk wordt bevoordeeld door indirecte subsidies van de overheid. Het gebrek aan transparantie ontneemt het zicht op alle fiscale elementen, maar een volksvertegenwoordiger die een lagere vergoeding ontvangt kan profiteren van diverse fiscale voordelen. De overheid loopt dus inkomsten mis, terwijl de SP maximaal profiteert van een regeling die weinig te maken heeft met een vrijwillige afdracht, zoals andere partijen die kennen.

Het geeft bovendien ongelijkheid in verkiezingscampagnes omdat de verkiezingskas van de SP door de indirecte overheidssteun altijd de grootste van het land is. Hoog tijd dus om in te grijpen. Het gebruik van een cessie-overeenkomst voor dit doel moet zo snel mogelijk worden verboden. En dus ook de praktijk waarbij de salarissen rechtstreeks worden overgemaakt naar de partijkas van de SP. Als SP-ers op geheel vrijwillige basis de partijkas willen spekken, is dat prima, maar die vrijwilligheid is overwegend afwezig.