Snijden in alle overheidslagen

De rode draad in de bestuursparagrafen van vrijwel alle concept-verkiezingsprogramma’s is dat de gemeente de eerste overheid is en dat die meer taken moet krijgen. De PvdA wil veiligheid, zorg, sociale zekerheid en participatie overhevelen naar de gemeenten. D66 wil de AWBZ, sociale woningbouw, grotestedenbeleid, jeugdzorg en sociale zekerheid decentraliseren. De ChristenUnie ziet liever dat gemeenten voortaan de AWBZ, sociale zekerheid en jeugdzorg voor hun rekening nemen.

GroenLinks wil cultuur en een deel van de jeugdzorg overhevelen van provincies naar gemeenten. De VVD gaat het er vooral om het takenpakket van de provincie uit te hollen: jeugdzorg, cultuurbeleid, arbeidsmarktbeleid, onderwijs en daklozenzorg exit.

Gemeenten

D66 is het meest expliciet in de keuze voor schaalvergroting van gemeenten. De partij van Pechtold geeft gemeenten echter 2 jaar de tijd om zelf met voorstellen te komen voor gemeentelijke herindeling en wil ook dat grote steden met een regiofunctie door fusie groter worden. De PvdA wil geen gemeentelijke herindeling opleggen, maar pleit er voor dat grote centrumgemeenten taken voor een gehele regio op zich nemen. GroenLinks vindt dat kleinere gemeenten moeten fuseren om zo hun grotere takenpakket uit te kunnen voeren. De VVD wil gemeentelijke herindeling van onderop stimuleren. CDA en Christenunie willen gemeentelijke herindeling alleen als gemeenten dat zelf willen. De ChristenUnie vindt het belangrijk dat ‘opvattingen en belangen van burgers nadrukkelijk meewegen’. De SP gaat nog een stap verder: een referendum is een vereiste.

Provincies

De vorming van een Randstadprovincie is bespreekbaar voor CDA , VVD , D66 en ChristenUnie. Het CDA wil de herziening van provinciegrenzen in de Randstad koppelen aan de overdracht van taken aan de grote gemeenten. De Christenunie wil de stedelijke agglomeraties in de Randstad een provinciale status geven met bijbehorende bevoegdheden. D66 vindt dat de vorming van een Randstadprovincie de opmaat moet zijn tot vorming van landsdelen elders. De waterschappen gaan op in deze landsdelen. GroenLinks wil de provincies en waterschappen samenvoegen tot maximaal zeven landsdelen. De PvdA wil met haar keuze voor de groeiende rol van centrumgemeenten de rol van provincies afbouwen, tot met name het ruimtelijke beleid. Waterschappen worden uitvoeringsorganisaties van de provincie. De SP is voor het afschaffen van waterschappen, de ChristenUnie pleit voor fors minder waterschappen.

Ministeries

Ondanks eerdere pleidooien voor minder ministeries van CDA -leider Balkenende en fractievoorzitter in de Tweede Kamer Van Geel, vermeldt het concept-verkiezingsprogramma van de christen-democraten daarover niets. De VVD , Christenunie en GroenLinks daarentegen kiezen voor halvering van het aantal ministers tot zeven of acht.

Wat de VVD betreft verdwijnen drie ministers: die voor Ontwikkelingssamenwerking, Wonen, Werken en Integratie en Jeugd en Gezin. De ChristenUnie ziet Binnenlandse Zaken met Justitie samengaan en een nieuw ministerie voor Ruimtelijke Inrichting in plaats van VROM, Verkeer en Waterstaat en delen van Landbouw. GroenLinks kiest voor acht ministers: Algemene en Binnenlandse Zaken; Justitie en Vreemdelingenzaken; Duurzaamheid en Ruimte, Financiën en Economische Zaken; Internationale Samenwerking; Onderwijs, Cultuur en Jeugd; Werk, Sociale Zaken en Emancipatie; Zorg.

D66 wil minder ministers en kleinere ministeries. De PvdA wil kabinetsministers met twee ministeries en aparte departementsministers en vindt dat het ministerie moet plaatsmaken voor één Rijksdienst. Hierbij moeten directies gegroepeerd worden rond verantwoordelijke programmaministers.