Smeerolie bij politieke verdeeldheid

De politieke crisis in Lelystad die in december tot de val van een VVD-wethouder leidde, is een belangrijke oorzaak voor het inschakelen van twee informateurs in de polderstad. In de verkiezingscampagne kwamen PvdA en VVD tegenover elkaar te staan. De PvdA verloor stevig (vier zetels) en de VVD won twee zetels. Wat belangrijker was: beide partijen kwamen uit op zeven zetels en iedereen was het erover eens dat PvdA en VVD met de andere winnaar inwoners Partij Lelystad (IPL) een nieuw college moeten vormen. Mede omdat de overige zestien zetels over acht partijen versplinterd zijn.

Evert Marseille, lijsttrekker van de VVD, de grootste partij en inmiddels formateur van het nieuwe college: ‘Met die wetenschap heb ik de conclusie getrokken dat onderzocht moest worden in hoeverre PvdA en VVD als verstandige partijen toch met elkaar over een nieuw college konden gaan praten. Bas-Jan van Bochove, die als oud-wethouder de situatie kent, heeft dat als pre-informateur onderzocht en vastgesteld. Daarna ben ik via diverse partijkanalen bij Fred de Graaf uitgekomen. Hij heeft een grote bestuurlijke ervaring, weet als burgemeester van apeldoorn hoe het gaat en kan met iets meer afstand met alle partijen gesprekken voeren om te onderzoeken hoe het beste een college wordt gevormd. We hebben bewust voor een informateur gekozen. Als je met twee informateurs aan de slag gaat, krijg je snel de indruk dat ieder voor de eigen partij werkt.’

Peter van Heemst, PvdA-onderhandelaar bij de rotterdamse collegevorming in 2006, koos toen bewust voor CDA-informateur Piet Boekhoudt. ‘Wij wilden de onderhandelingen op een vertrouwenwekkende manier voeren. De uitslag was duidelijk, maar als de rest zeer hecht aan een informateur moet je je niet arrogant opstellen.’

Rituelen

Rotterdam is inmiddels gewend aan een informateur (rinus van Schendelen in 2002 en oud-VVD-minister Pieter Winsemius die de huidige onderhandelingen doet). ‘Er is sprake van gewoontevorming. Politieke rituelen die rust en overzicht geven en vertrouwen kunnen wekken bij de burger. Daar is niets op tegen. daarnaast kan een informateur goed werk doen daar waar het politieke landschap versnipperd is’, aldus van Heemst.

Betreurenswaardig vindt het oud-Kamerlid het als een informateur wordt ingeschakeld als een vorm van vluchtgedrag. ‘Ik vind dat politieke partijen zich moeten durven uitspreken over welke coalitie zij wenselijk vinden. dat moet niet over de band van een informateur gespeeld worden. ik vind dat een vorm van enorme behoedzaamheid. Je moet als politieke partij durven zeggen wat na een verkiezingsuitslag de meest voor de hand liggende coalitie is. dat doet de tweede Kamer ook.’

Een informateur kan als onafhankelijke derde de basis leggen voor een vruchtbaar en stabiel college, vindt de Utrechtse GroenLinks-informateur Tof Thissen: ‘Je moet vooral durven zeggen: neem de tijd. Dat doe je ook voor een goed glas wijn en dus neem je ook de tijd voor het maken van een goed stadsbestuur. Je moet de tijd nemen om netelige zaken te bespreken. Als je dat doet, kun je partijen verbinden en er voor zorgen dat er vertrouwen aan elkaar wordt gegeven. Vergeet niet dat alles wat je nu goed doet, voordeel oplevert in de komende 4 jaar. Het gevoel moet ontstaan dat we samen deze stad gaan besturen. Ongelooflijk leuk om daaraan bij te dragen.’

Oud-burgemeester is in trek

Externe informateurs beschikken over de nodige bestuurlijke of politieke ervaring. Oud-burgemeesters zijn gewild als informateur, zo blijkt uit het onderstaande - niet-uitputtende - overzicht.

Achtkarspelen Pieter van der Zaag, oud-burgemeester o.m. in Midwolda, Nijkerk en Smallingerland
Almere Hans Andersson, consultant
Amsterdam Eberhard van der Laan, ex-PvdA-wethouder en oud-minister en Gerrit-Jan Wolffensperger, ex-D66-wethouder en voormalig fractievoorzitter Tweede Kamer
Breda Helmi Huijbregts, oud-burgemeester Oosterhout en voormalig VVD-wethouder Teteringen
Bronckhorst Toon Lamers, oud-gemeentesecretaris en zelfstandig adviseur
Delfzijl Sharon Dijksma, oud-PvdA-staatssecretaris onderwijs
Den Haag Boele Staal, voormalig commissaris van de koningin Utrecht en ex-D66-senator
Dongen Chris Rutten, o.m. ex-burgemeester Breda
Elburg Leo Eland, oud-burgemeester Epe
gemert-Bakel Shah Sheikkariem, o.m. hoofd Mensen en Geld gemeente Son en Breugel, ex-ambtenaar Gemert-Bakel
Harderwijk Harry Dijksma, oud-PvdA-gedeputeerde Flevoland
Leeuwarderadeel Jo Bosma, o.m. oud-burgemeester Lemsterland
Leidschendam-Voorburg Bruno Bruins, voormalig VVD-staatssecretaris en oud-waarnemend burgemeester
Lelystad Bas-Jan van Bochove, oud-wethouder en CDA-Tweede Kamerlid en Fred de Graaf, burgemeester Apeldoorn
Lochem Paul Scholten, o.m. oud-burgemeester Arnhem en Soest
Loppersum Joan Stam, voormalig burgemeester De Marne Noordenveld: Siepie de Jong, oud-PvdA-staatssecretaris en ex-burgemeester Leek
Oisterwijk Piet de Kroon, directeur zuidelijke rekenkamer
Oldebroek Janco Cnossen, ChristenUnie-wethouder Zwolle
Pijnacker-nootdorp Charlie Aptroot, VVD-Tweede Kamerlid
Rotterdam Pieter Winsemius, oud-VVD-minister ruimtelijke ordening
Sittard-Geleen Ad Lutters, oud-gemeentesecretaris Maastricht en ex-burgemeester Thorn
Tilburg Ton Horn, zelfstandig adviseur en demissionair PvdA-wethouder-van-buiten
Utrecht Tof Thissen, GroenLinks-fractievoorzitter Eerste Kamer
Velsen Cornelis Mooij, ex-VVD-gedeputeerde Noord-Holland en Patrick Poelman, dijkgraaf en ex-D66-gedeputeerde Noord-Holland
Wageningen Annelies Verstand, voormalig D66-staatssecretaris sociale zaken en ex-burgemeester Zutphen
Woudrichem Peter Essers, CDA-Eerste Kamerlid