Slikken of stikken in Europa

Hoe is het ook al weer gegaan? Frankrijk en Nederland gaven twee jaar geleden in een referendum met een ondubbelzinnig ‘nee’ te kennen dat de ontwikkeling in de richting van Europese eenwording te snel ging. Burgers hadden in de jaren daarvoor het gevoel gekregen dat hun stem er niet echt toe deed en dat er over hun hoofden heen werd beslist door bestuurders die het telkens beter dachten te weten.

De eerste keer dat de inwoners van Europa rechtstreeks iets werd gevraagd over de Europese eenwording, verwezen ze de plannen in hun huidige vorm met een ferme zwaai naar de prullenbak. De Europese Grondwet werd vervolgens aangepast tot het punt dat het geen ‘grondwet’ meer zou heten. Om die reden hoefde het nieuwe verdrag niet opnieuw aan de bevolking te worden voorgelegd, zo redeneerden regering en een door een regeerakkoord gegijzelde Tweede Kamer. De bevolking kwam er niet meer aan te pas en ‘Nederland’ ging nu wel akkoord. Daarmee en passant het beeld versterkend dat de Europese eenwording de gewone man door de strot wordt geduwd. En daarmee ook de weerstand tegen die op zich misschien verdedigbare staatkundige ontwikkeling alleen maar versterken.

Nu is er dan Ierland. Het enige land dat de plannen in de nieuwe vorm wel aan de bevolking voorlegt. Alle andere lidstaten hebben eieren voor hun geld gekozen en laten het herziene verdrag ratificeren door hun parlementen.De Ierse bevolking pruimt het niet, zo blijkt. Het is de zichzelf repeterende boodschap in elk land waar de inwoners direct worden geraadpleegd: de Europese eenwording gaat te hard, te hoog boven de hoofden van de meeste betrokkenen.

Dat gegeven zou de beslissers vroeg of laat tot bezinning moeten brengen. Te vrezen valt echter dat het omgekeerde weer zal gebeuren: er wordt weer gesleuteld, onderhandeld, gecompromitteerd – net zo lang totdat heel Europa de eenwording is ingerommeld. Als dat nu inderdaad weer gebeurt, begint het proces gevaarlijke autoritaire trekjes te vertonen.