Rotterdamkunde

‘Nee, ik voel me hier niet onveilig’, zegt een jonge man tegen de ambtenaren die de cursus Rotterdamkunde volgen. We staan op de Oude Binnenweg, de toegangsweg naar het Oude Westen. Volgens de veiligheidsindex is deze wijk wel onveiliger geworden: van ‘probleem’ naar ‘onveilig’. Vooral overlast, diefstal en het aantal inbraken zijn toegenomen. De index is opgebouwd uit drie bronnen: objectieve cijfers, contextgegevens en subjectieve gegevens: de veiligheidsbeleving.

 

Tijdens de straatinterviews met allerlei bewoners blijkt het gevoel van onveiligheid wel mee te vallen. De mensen voelen zich over het algemeen niet onveilig. Ja, even verderop, daar is het wel bar en boos. Dat wel. Na enig doorvragen door de ambtenaren begint een van twee moeders op een schoolplein plots over ‘schietende Polen en Bulgaren’, ‘een man dood in het portiek’ en ‘dealers en junks’. Maar of de gemeente daar iets aan kan doen? Men moet ook zijn eigen straatje schoonhouden.

 

Die ochtend hebben de ambtenaren in een leslokaal van de Rotterdamse School geoefend om de fijne kneepjes van het omgaan met de burger te leren. Trainer Wim van Hout van de Boertiengroep, die deze training verzorgt, legt uit hoe ze zichzelf en de stad moeten presenteren.

 

Probeer vooroordelen recht te zetten, kom bij twijfel met bewijzen, toon begrip bij klachten en compenseer of relativeer nadelen. En natuurlijk: luisteren. Geef aandacht, vraag door, vat samen en los op. En niet onbelangrijk: controleer of het ook is opgelost.

 

Modieus

 

Als ze aan het eind van de ochtend eenmaal buiten staan, kunnen de ambtenaren haast niet wachten om de theorie in praktijk te brengen. Ze vormen drie groepjes van drie en behandelen ieder een ander onderwerp: exclusieve hoogbouw aan de Maas naast het fameuze Witte Huis, creatief ondernemen in de Kop van Zuid en de (on)veiligheid in het Oude Westen. Ik sluit mij aan bij het laatste groepje met daarin Jan-Willem, Vivien en Margreet.

 

Jan-Willem is plaatsvervangend hoofd van het bureau van de gemeentesecretaris. Strak in modieus pak, gebruinde huid, hippe leren schoenen. Hij zat hiervoor bij het ministerie van Financiën in Den Haag, woonde in Amsterdam, maar vindt Rotterdam interessanter. ‘Ik werk hier nu twee maanden, maar blijf niet op het stadhuis. Ik ga de hele stad door.’ Hij is degene die het erin gestampte thema ‘Rotterdam durft’ het best in zijn oren heeft geknoopt en later de presentatie houdt over het Oude Westen. Hij woont overigens in Leiden.

 

Vivien werkt als unitmanager bij de afdeling P&O van reinigingsdienst Roteb. Ze lijkt een echte Rotterdamse met dito tongval. Zij heeft de meeste ‘klik’ met de bewoners. Ze stelt ze op hun gemak en schiet zomaar een voorbijganger aan, terwijl de groep nog midden in de discussie is over de aanpak van de straatinterviews.

 

Rotzooi

 

De groep besluit open kaart te spelen en zich voor te stellen als ambtenaren die voor hun cursus Rotterdamkunde bewoners interviewen. Pieter-Bas is een goedmoedige man op slippers. Hij duwt een kinderwagen voort met zijn zoontje en voelt zich niet onveilig in het Oude Westen. Wel ergert hij zich aan rotzooi op straat en te hard rijdende auto’s. ‘Maar dat is ook een mentaliteitskwestie.’ Hij vindt het goed dat de ambtenaren de straat op gaan.

 

Volgens Justin, de volgende voorbijganger, die kinderprojecten ontwikkelt, moet dit vaker gebeuren. ‘En dan ook iets met de resultaten doen.’

 

De ambtenaar die de moeders interviewt is Margreet. Zij werkt als projectmanager bij het Projectmanagementbureau en wordt onder andere door deelgemeente Hoogvliet ingehuurd om de herstructurering te begeleiden. ‘Ik had liever gericht met enkele vertegenwoordigers van de bewoners gesproken’, zegt ze. ‘Met lukraak mensen aanschieten, krijg je zo’n gefragmenteerd beeld.’

 

Toch lijkt ze gaandeweg de interviews enthousiaster te worden. Zeker als blijkt dat de apotheker, ‘toch de ogen en oren van de buurt’, niet zoveel van de problemen merkt. ‘Hoogstens wat glas op straat van ingeslagen autoruitjes als ik naar mijn werk loop.’

 

Nee, dan de twee moeders op het schoolplein. Ze nemen geen blad voor de mond. Geconcentreerd houdt Margreet het aan, ze geeft haar kaartje aan de moeders. ‘Dan kunnen we contact houden.’

 

Intussen is het groepje gesplitst en blijken de twee andere ambtenaren in gesprek te zijn geweest met een stel youngstas met gouden tanden. ‘Rotterdam is muziek! Urban!’, vinden ze. Toch zouden ze als ze konden deze onveilige buurt direct verlaten.

 

Dealen

 

Op een terras worden de resultaten uitgewisseld. Na de gesprekken met de bewoners moeten de ambtenaren een beleidsplan voorleggen aan een virtueel panel van politici, burgers en pers. Maar hoe dit alles te vertalen in beleid? Dubbel glas subsidiëren tegen geluidsoverlast van trams? ‘Hoewel sommigen het wel leuk vinden als er een tram door hun huis rijdt’, grapt Jan-Willem. Meer camera’s? Sommige bewoners willen niet nog meer camera’s uit privacyoverwegingen.

 

Anderen zeggen dat dealers en junks toch steeds de zijstraten induiken om uit het zicht te kunnen handelen. ‘Een gecontroleerde ruimte om te dealen!’, roept Jan-Willem. ‘Dat kan toch niet?’, reageren de anderen. Hij laat zich niet uit het veld slaan: ‘Wij zijn Rotterdam. Wij durven dat!’

 

Tijdens de presentatie (zonder Powerpoint) roept dit voorstel de meeste reacties van de andere groepjes op. In de rol van politici, bewoners en ja, journalist, mogen zij reageren op de beleidsvoorstellen. Jan-Willem slaat zich met enige bravoure door de kritiek heen. Alleen de kosten van plannen blijken niet geraamd. De bewoners willen graag betrokken zijn bij de veranderingen. Het vooraf zo mooi bedachte idee dat de gemeente bewonersinitiatieven ondersteunt, is Jan-Willem even ontschoten.

 

Toch stralen de trots op de stad en het enthousiasme om die te verbeteren van hem af. Dat geldt ook voor de andere deelnemers, die de behoefte aan luxe woontorens en creatieve bedrijven in de stad onderzochten. Door de gesprekken met bewoners hebben sommigen het beeld van de stad aangepast. Iemand stelt voor ook op andere momenten de mening van de bewoners te peilen.

 

’s Avonds zullen er vast andere geluiden te horen zijn in het Oude Westen. ‘Het was superleuk!’, reageert een van de cursisten aan het eind van de dag. Een geslaagde dag, vinden ook de andere ambtenaren. Alleen jammer dat ze niks concreets met de beleidsplannen doen.

 

Eigenlijk zouden ambtenaren een keer per maand de straat op moeten om bewoners te spreken over hun ervaringen, vindt servicemanager en ras-Rotterdammer Jephery. Trainer Van Hout ziet het allemaal geamuseerd en goedkeurend aan. Hij geeft al twintig jaar dit soort trainingen. ‘Luisteren naar mensen, daar gaat het om. En zo de stad beter maken.’

 

Ambtenaar leert luisteren

 

Rotterdamkunde wordt sinds 2006 gegeven aan nieuwe (project)managers. Ze leren in vijf dagen de speerpunten van het collegebeleid uit te dragen, samen te werken en te communiceren met burgers over het imago van Rotterdam. De bedoeling is dat ze de positieve kanten op een ‘doorleefde manier’ over het voetlicht te brengen.

 

De cursus lijkt nodig. Onlangs bleek uit een onderzoek van RTV Rijnmond dat slechts eenderde van de topambtenaren in Rotterdam woont. De helft woont zelfs buiten de regio Rijnmond. Wat leren ze? Een Rotterdamse ambtenaar mag niet te borstklopperig doen, maar moet ingetogen trots zijn. Hij moet luisteren en warmte uitstralen. Daarnaast moet hij de merkwaarden van de stad leren kennen: ambitie, betrokkenheid en continue verandering. Ze moeten de Rotterdamse mentaliteit uitstralen. En dat alles vanuit het thema-offensief: Rotterdam durft.

 

Programmamanager Neeke Eysbroek van de Rotterdamse school zegt zelf kritisch te zijn op cursussen. De gemeente houdt na een jaar schriftelijke evaluaties op meerdere niveaus.