Roep om lokaal maatwerk grensregio´s

De grensregio´s moeten weer in het centrum van de Europese politiek komen. Het Comité van de Regio´s (CvdR) nam er verleden week een resolutie over aan, een oproep vooral gericht aan de lidstaten en de Europese Commissie om er samen de schouders onder te zetten. Europees lokaal- en regionaal bestuurders bevestigden die noodzaak maandag nog eens tijdens een online event over de grens van het CvdR.

Toverwoorden

Toverwoorden uit die resolutie zijn lokaal maatwerk, geïntegreerde grensoverschrijdende regio´s en een betere afstemming van crisismanagement, zorg en werk rond de grenzen. De resolutie gaat voor het CvdR ook dienen als een bouwsteen voor de Conferentie over de Toekomst van Europa die momenteel loopt.

Pijnlijk voelbaar

Burgemeester Marjon de Hoon-Veelenturf van Baarle-Nassau steunde die resolutie als CvdR-lid voluit, want tijdens de pandemie werd de grens weer volop zichtbaar en voelbaar door de verschillende maatregelen van Nederland en België. Nu zijn ze in Baarle-Nassau en het Belgische Baarle-Hertog wel wat gewend aan verschillen in regelgeving, door grenzen die kriskras over het grondgebied lopen, vertelt De Hoon. ‘Onze corebusiness is om de verschillen tussen de buurlanden te overbruggen en de obstakels te overwinnen. In Baarle leven, wonen en werken we zoveel mogelijk ´grensontkennend´. Maar de coronacrisis maakte de grens weer pijnlijk zichtbaar en voelbaar.’

Per vierkante meter

België en Nederland reageerden namelijk met totaal verschillende maatregelen op de pandemie, vertelt ze. ‘Er ontstonden in Baarle, ontstonden soms per vierkante meter verschillen in maatregelen. Denk aan de sluiting van winkels en de horeca, het al dan niet toe staan van niet-essentiële reizen, de invoering van mondkapjes, de avondklok, etc. etc.’

Dieptepunt

De Hoon: ‘Absoluut dieptepunt was het sluiten van de grens door België. Dat leverde vele praktische problemen op voor onze bewoners. Het werd bijvoorbeeld bijzonder ingewikkeld voor diegenen die aan de andere kant van de grens werken. Maar ook voor bewoners in het grensgebied die gebruik maken van voorzieningen van het buurland. Het Nederlandse gehucht Castelré wordt bijna volledig omringd door Belgisch grondgebied en deze inwoners maken dan ook gebruik van diverse voorzieningen in het Belgische Minderhout en Hoogstraten. Denk daarbij bijvoorbeeld ook aan het bezoek aan een huisarts. Voor mensen die in Baarle in een enclave woonden was het strikt genomen niet mogelijk om zich binnen het eigen dorp vrij te verplaatsen.’

Frustratie

Die grote verschillen zorgden de afgelopen zestien maanden voor veel onduidelijkheid en frustratie bij inwoners, ondernemers en bezoekers. ‘Zeker omdat beide gemeenten niet bevoegd waren om maatwerk te leveren. Baarle is sinds jaar en dag innig verbonden, weliswaar geografisch gezien gedeeld maar nu voor het eerst in decennia ook verdeeld. De ontstane polarisatie was schrijnend om te zien. Het wij-gevoel in Baarle werd een wij-zij-gevoel.’ En dat was in de hele Unie hetzelfde. De Tsjech Pavel Branda, ook lid van het CvdR, mailt dezelfde ervaringen uit zijn gemeente Radló, op het drielandenpunt van Duitsland, Polen en Tsjechië.

Meer en eerder afstemmen

De Hoon zegt dat lidstaten meer en eerder moeten afstemmen, in tijden van crisis, met de focus op grensregio’s. Het ultieme doel is om te kunnen anticiperen op grenseffecten en lokaal maatwerk te kunnen leveren. ‘Bovendien vergroot dit het begrip voor elkaars afwegingen.’

Urgentie hoog

Maar ook in reguliere tijden moet meer en eerder worden afgestemd, vindt zij.

De urgentie is hoog, zeker gezien het feit dat Covid-19 heeft geleid tot de grootste terugval in grensoverschrijdende samenwerking in de afgelopen decennia. ‘We moeten dan ook lering trekken uit de lessen van de coronapandemie en we zullen moeten terugkijken met tegelijkertijd de blik vooruit’, waarbij De Hoon vindt dat er naast het neerhalen van blokkades ook financiering moet komen, en capaciteit en expertise.