Terug naar het oude honk

Het in 2003 verlaten stadhuis van de gemeente ­Rijswijk krijgt over een paar jaar een oude bekende als nieuwe bewoner: de gemeente. ‘Het gebouw gaat alles en iedereen in Rijswijk verbinden.’

Raadzaal wordt in ere hersteld

Met een voormalig gemeentehuis kan het alle kanten op. In deze serie stuitten we achtereenvolgens op een gemeentehuis dat platging, een gemeentehuis dat appartementencomplex werd, een gemeentehuis dat een B&B is geworden en een gemeentehuis waarin een combinatie van wonen en bedrijvigheid is voorzien. Tot slot nu een verlaten stadhuis dat vermoedelijk weer stadhuis wordt. Niet omdat het huidige stadhuis moet worden verbouwd en bestuur en ambtelijk apparaat tijdelijk een ander onderkomen moeten hebben. Nee, de ‘definitieve’ verhuizing in 2003 blijkt toch minder definitief te zijn; de gemeente wil terug naar het oude honk.

Dat verhaal voltrekt zich in het Zuid-Hollandse Rijswijk (50 duizend inwoners), zuidoostelijk tegen Den Haag aan gelegen, met een smalle landschapszone tussenbeide. Frans Troost, hoofd gemeentelijk projectbureau, biedt deze voorlaatste maandagochtend van april de gelegenheid om een blik te werpen in beide raadzalen: die onderin de kantoortoren waar het stadsbestuur sinds 2003 zetelt, en − vijf minuten rijden verderop − de raadzaal in het stadhuis van vóór die tijd, een pand dat sindsdien leegstaat.

Allure
Tja, dan is wens om terug te keren niet zo heel erg moeilijk eigenlijk, als je tenminste vindt dat een onderkomen van een gemeente iets van allure moet hebben. De huidige zaal heeft er bij oplevering ongetwijfeld fris en netjes afgewerkt uitgezien, maar doet inmiddels flets aan. En vergeleken met de raadzaal van weleer - tien meter hoog; tribunes; wanden afgewerkt met hout; uitzicht op een vijver in het groen, uitloper van de landschapszone - stelt ze weinig voor, sorry. En dan nog trouwens kun je het mooi of lelijk vinden, maar iets hebben; dat doet het.

Ook als cachet je weinig boeit, kan de vergelijking in het voordeel van de oude raadzaal uitvallen en wel door een praktisch verschil: er kan met gemak in carré of kring vergaderd worden. In de huidige zaal staan 29 raadszetels in twee rijen tegenover elkaar; in een langgerekt ovaal. Niet alle raadsleden zullen elkaar even makkelijk kunnen zien. Kon moeilijk anders, legt Troost uit, wijzend op de betonnen pilaren om de zoveel meter: ‘Die moesten blijven; daar leunt het gebouw op.’

Waarom dan besloot Rijswijk anderhalf decennium geleden tot verhuizen? Dat heeft de stad zichzelf al snel erna ook afgevraagd, toen bleek dat de renovatie van het nieuwe onderkomen ruim twee keer zo duur was uitgevallen dan begroot: zo’n 15 miljoen euro, evenveel nota bene als renovatie van het oude pand zou hebben gekost. Ja, was dan blijven zitten, luidde de conclusie, want reden twee om te verkassen – het oude gebouw werd te krap – was alleen genomen onvoldoende geweest. Dan maar wat ambtenaren in een bijgebouw.

Een andere tegenvaller, andermaal een miljoenenstrop, is dat het nooit is gelukt om het oude gemeentehuis (lees vooral: de grond) te verkopen. Een tijd lang leek daar zicht op. Er zouden twee hoge woontorens met 218 luxeappartementen komen, maar dat plan ketste in 2008 af bij de Raad van State, omdat er geen milieueffectrapportage was gemaakt naar de gevolgen voor het omliggende groen. Toen kwam de crisis, stortte de vraag naar buitengewoon wonen in en trok de projectontwikkelaar zich terug. Meer recent kwamen nog wat andere plannen voorbij, maar niets werd serieus.

Terugkeer
Het nieuwe college presenteerde een jaar geleden onderzoek waaruit blijkt dat terugkeer naar het plechtstatige pand uit 1967 bouwkundig gezien mogelijk is. Het liet meteen becijferen wat renoveren kost: 29 miljoen euro. Daarmee is het een groot project voor Rijswijk, zegt projectenbaas Troost: ‘Niet supergroot zoals in onze uitleglocatie Rijswijk-Buiten met 3.200 woningen waar we veel meer investeren, maar wel groot. Het is tegelijkertijd een project dat alle burgers aangaat, een project met uitstraling.’

Dat komt óók omdat de oudbouw straks niet alleen stadhuis zal zijn, maar op de begane grond en in het souterrain onderdak gaat bieden aan tal van andere maatschappelijke welzijn-, zorg- en cultuurfuncties. Zo moet een ‘Huis van de Stad’ ontstaan, waar het voor iedereen goed toeven is; niet in de laatste plaats op de binnenplaats die vermoedelijk atrium wordt, met eventueel horeca. Troost: ‘Het gebouw gaat alles en iedereen in Rijswijk verbinden. Op een perfecte locatie: centraal gelegen, tussen oud- en nieuw-Rijswijk in.’

De jaarlast voor deze investering bedraagt 2,2 miljoen euro; dat is ongeveer hetzelfde bedrag dat nu aan huur op de huidige locatie wordt betaald. Belangrijk, want het uitgangspunt voor B&W (en toezegging aan de raad) is steeds geweest dat terugkeer niet tot lastenverzwaring van de burger mag leiden. Verantwoordelijk wethouder Ronald van der Meij (Gemeentebelangen): ‘Als het dan niets blijkt uit te maken, moet je verantwoordelijkheid nemen. Het oude stadhuis is een belangrijk gebouw op een belangrijke plek dat nu al twaalf jaar leegstaat; iets wat je niet moet willen.’

Punt alleen is dat het huurcontract pas eind 2022 afloopt. Bij eerdere terugkeer (aanvankelijk werd gedacht aan 2019) zou dat moeten worden afgekocht. Daar zou zo’n 12 miljoen euro aan ‘frictiekosten’ mee gemoeid zijn, waar niet zomaar dekking voor was. Van der Meij: ‘Het zou onverstandig zijn om dat uit de reserves te halen, omdat we aan Rijswijk-Buiten bezig zijn. Loopt goed daar, maar om nu méér risico te nemen, nee.’

Lastenverzwaring
Omdat lastenverzwaring geen optie was, werd vorig jaar besloten de verhuizing naar 2023 door te schuiven. Het idee is nu om het in twee fasen te doen. De maatschappelijke welzijn-, zorg- en cultuurfuncties verkassen eerder en het gemeentelijk apparaat verhuist vanaf 2023. Op dit moment ligt een raadsvoorstel voor waarin het college krediet vraagt voor het ontwerp voor de eerste fase. Voorts wordt de raad, naar aanleiding van het werk van de architect, gevraagd in te stemmen met het uitvoeren van fase één. Van der Meij hoopt dat dit nog voor het einde van dit jaar gebeurt.

Hoe ervoor te zorgen dat de renovatie van het gemeentehuis niet wéér op een financieel debacle uitdraait? ‘We hebben in en aan het gebouw proeven laten doen, onder meer naar asbest en de gevelplaten, om onze ramingen zo precies mogelijk te maken. Verder calculeren we eerder wat te ruim dan te krap. En het project zit bij drie wethouders, zodat het geen van ons zal lukken om iets door te drukken.’

Wordt het rijksmonument? ‘Lang geleden is dat het idee geweest, maar toen was het pand er nog te jong voor. Nu ambiëren we het niet, want wie weet legt dat te veel beperkingen op. Tegelijkertijd: we hebben ook bouwhistorisch onderzoek laten doen om waardevolle onderdelen te kunnen sparen, zoals de trap en de hal, de gevel en de bestuursvleugel. En de raadzaal, inderdaad.’