Raad voor de rechtspraak: haal partijverbod uit wetsvoorstel

De Raad voor de rechtspraak levert in een vandaag gepubliceerd advies felle kritiek op de voorgestelde Wet op de politieke partijen. Met name het partijverbod moet het ontgelden, maar ook het voorstel om partijen die strafrechtelijk veroordeeld worden tijdelijk subsidie te kunnen ontzeggen, bevalt de Raad niet.

Onduidelijk

Op dit moment is het in specifieke gevallen al mogelijk om na een veroordeling voor een misdrijf de subsidie tijdelijk, voor maximaal vier jaar, te ontzeggen. Dit geldt alleen als sprake is van een ‘discriminatiedelict’ of van een veroordeling voor een terroristisch misdrijf. Dergelijke veroordelingen komen niet vaak voor. Een bekend voorbeeld is de extreemrechtse Centrumpartij, die in 1995 werd veroordeeld vanwege stelselmatige discriminerende uitlatingen over migranten en moslims.

Met de nieuwe Wet op de politieke partijen zou de mogelijkheid om subsidie te ontzeggen worden uitgebreid naar álle veroordelingen wegens een misdrijf. De Raad vindt het ‘onduidelijk’ waarom voor deze forse uitbreiding is gekozen.

Ook wijst de Raad erop dat de strafrechter met de uitbreiding een grote verantwoordelijkheid op zijn schouders krijgt. ‘Het ontzeggen van subsidie kan de facto gelijk staan aan het stopzetten van een politieke partij’, zegt de Raad. In combinatie met de onduidelijkheid over de uitbreiding van de mogelijkheid om subsidie stop te zetten, vreest de Raad voor ‘veel spanning tussen de politiek en de rechtspraak’.

Onvoldoende gewaarborgd

Een belangrijk doel van de Wet politieke partijen is het bieden van een specifieke grondslag voor het partijverbod. Op dit moment is het verbieden van een partij alleen mogelijk via de algemene route voor het verbieden van verenigingen. De wet zou een specifieke, efficiënte route moeten bieden voor een partijverbod.

De Raad voor de rechtspraak is het met de wetgever eens dat het belangrijk is om ‘snel uitsluitsel’ te kunnen bieden over het voortbestaan van een politieke partij. Maar in het nieuwe wetsvoorstel, zo stelt de Raad, gaat dat ten koste van ‘een niet onbelangrijke procedurele waarborg’. In het nieuwe stelsel zou de Hoge Raad oordelen over het partijverbod. Herbeoordeling door een andere instantie is dan niet meer mogelijk. Op dit moment kunnen partijen nog in hoger beroep en cassatie bij een verbod.

Broos vertrouwen

De Raad trekt fel van leer tegen het afschaffen van de tweede kans voor partijen in hoger beroep. De Raad wijst op de mogelijkheid van ‘omissies’ en noemt het voorbeeld van PVV-leider Geert Wilders, die in een politiek gevoelige zaak over discriminatie in eerste instantie werd veroordeeld voor groepsbelediging, maar in hoger beroep werd vrijgesproken.

Politieke partijen vervullen een belangrijke rol in de democratische rechtsstaat, en een verbod heeft een grote impact op de samenleving, luidt het advies. Het ‘broze vertrouwen’ van een deel van de maatschappij in de democratische rechtsstaat zou bij een verbod op ‘kritische’ partijen nog verder kunnen afbrokkelen. Het partijverbod, een van de belangrijkste onderdelen van de Wet op de politieke partijen, moet daarom uit het voorstel gehaald worden. Het partijverbod kan pas na ‘grondiger debat en overdenking’ worden ingevoerd, aldus de Raad.