Honderden reacties op voorstel Wet op de politieke partijen

‘Een gevaar voor de democratie’, ‘een slecht voorstel’, ‘schandalig’. Sinds het wetsvoorstel voor de nieuwe Wet op de politieke partijen in consultatie is gegaan, zijn er al honderden reacties op gegeven. Dit is opvallend: recente consultaties trokken niet meer dan enkele tientallen (openbare) reacties. De meeste input is afkomstig van anonieme burgers. Verschillende organisaties, zoals de Unie van Waterschappen en de VNG, werken nog aan een reactie.

Partijverbod

De anonieme, boze reacties op de consultatiepagina van het wetsvoorstel gaan met name over de vastlegging van de mogelijkheid om politieke partijen te verbieden. Dit onderdeel heeft in de afgelopen maanden tot een grote hoeveelheid opinieartikelen, talkshowitems en wetenschappelijke publicaties geleid. Wetenschapper Matthijs Tieleman noemde het verbod in NRC Handelsblad ‘ondemocratisch’. Hoogleraar Bastiaan Rijpkema, die promoveerde op een onderzoek naar de weerbare democratie, sprak juist de hoop uit ‘dat de minister koers houdt’ met de invoer van het partijverbod.

Lokale partijen

De Wet op de politieke partijen is veel breder dan het veelbesproken partijverbod. Zo komt er een subsidie van ruim acht miljoen euro per jaar voor (lokale) politieke partijen die meedoen aan lokale verkiezingen, iets waarvoor onder meer de Unie van Waterschappen en de VNG zich hebben ingezet. Hierbij geldt wel het voorbehoud dat de middelen hiervoor tot nu toe ‘incidenteel’ beschikbaar zijn in de komende drie jaar. Per behaalde zetel wordt aan partijen 250 euro uitgekeerd. De rest van het geld gaat naar gemeenten, provincies en waterschappen.

Commissie Veling

Momenteel hebben lokale partijen nog geen recht op subsidie van het Rijk. Gemeentelijke subsidies komen voor, maar zijn eerder uitzondering dan regel. Een Evaluatie- en adviescommissie onder leiding van voormalig ChristenUnie-politicus Kars Veling adviseerde al in 2018 om aan elke partij die een zetel haalt in de gemeenteraad of Provinciale Staten subsidie toe te kennen.

Stap vooruit

Het Kennispunt lokale politieke partijen heeft inmiddels een eerste reactie gegeven op het voorstel. Volgens voorzitter Winnie Prins is de subsidieregeling voor lokale partijen ‘een forse stap vooruit’ en ‘grote winst’. Wel zullen lokale partijen zich volgens het Kennispunt moeten voorbereiden op de regels voor het openbaar maken van giften, waaraan zij zich als de wet wordt ingevoerd ook zullen moeten houden. Het Kennispunt heeft in september 2022 in samenwerking met lokale partijen klankbordgroepen georganiseerd. Op basis daarvan komt het in de consultatie met een uitgebreide reactie.