Provincie mag noodlijdende gemeente tot fusie dwingen

De provinciale rol bij gemeentelijke herindelingen wordt duidelijker. Van minister Donner (Binnenlandse Zaken) mogen ze tot fusie van gemeenten aanzetten als er bestuurlijke problemen of financiële knelpunten zijn.

Burgers raadplegen
Herindelen moet van dit kabinet in beginsel van onderop geschieden. Anders gezegd, de gemeente alleen bepaalt of het zichzelf al dan niet opheft. In het deze week verschenen nieuwe beleidskader herindeling staat ook dat gemeenten in alle gevallen hun burgers moeten raadplegen.

Provincies
Maar volgens de minister van Binnenlandse Zaken is het ‘uiteraard denkbaar’ dat er situaties zijn die het rechtvaardigen van dat principe af te wijken en dat provincies met herindelingsvoorstellen mogen komen.

Uitzonderlijke situaties

Tot dergelijke uitzonderlijke situaties rekent Donner bijvoorbeeld zwaarwegende, complexe opgaven die in een gebied moeten worden gerealiseerd en die ondergeschikt zijn aan het standpunt van iedere afzonderlijke gemeente. Provincies houden in het nieuwe beleidskader hun bovenlokale verantwoordelijkheid.

Bestuurlijke problemen

Een actievere rol voor de provincie ligt er volgens hem ook als de bestuurskracht van een gemeente is verzwakt door bestuurlijke en financiële problemen. Het gevolg kan zijn dat bijvoorbeeld lokale taken, regionale maatschappelijke opgaven of medebewindstaken niet meer naar behoren op eigen kracht of binnen samenwerkingsverbanden kunnen worden opgepakt. In gevallen waar het functioneren van het lokaal bestuur ernstig in het geding is, kan bestuurlijke opschaling het enige reële alternatief zijn.

Ingrijpen
Ook bij onvoldoende draagvlak bij de besturen van een of meer omliggende gemeenten is, mag het provinciebestuur van de minister ingrijpen en met  herindelingsvoorstellen komen. In zulk soort gevallen is het volgens de minister ook niet nodig dat alle gemeenten akkoord zijn en is ‘voldoende’ lokaal bestuurlijk draagvlak genoeg om de fusie op te leggen.

Minder helder
In het vorige beleidskader, dat van 2009, was die provinciale bevoegdheid minder helder omschreven. Bij voorstellen tot gemeentelijke herindeling op initiatief van het provinciebestuur dienen provincies wel aan te kunnen tonen dat ze hebben gestreefd naar een zo groot mogelijk bestuurlijk draagvlak onder de betrokken gemeentebesturen. Een andere vereiste is dat het provinciebestuur motiveert waarom een gemeente, waarvan de raad tegen fusie is, toch in het provinciale herindelingsadvies wordt opgenomen.