Politieke WAO voor lokale bestuurder

Voor volksvertegenwoordigers bestaat al een dergelijke regeling. Voor de bestuurders van waterschappen wordt de regeling ook ingevoerd. Curieus is dat de regering het niet nodig vindt om dit regime ook in te voeren voor ministers en staatssecretarissen.

In het geval van zwangerschap is er een objectieve grond en in dergelijke gevallen is er tegen deze nieuwe mogelijkheid weinig bezwaar. Bij ziekte in algemene zin ligt dat echter anders. Wethouders en gedeputeerden staan in een verantwoordelijkheidsrelatie tot de volksvertegenwoordigingen. Tijdelijke vervangingen op dat niveau hebben dan ook een veel verder strekkende impact dan de tijdelijke vervanging van volksvertegenwoordigers. Allerlei vragen dienen zich aan. Kan een wethouder die op verlof is ook politiek ontslag krijgen? Is de van ziekte teruggekeerde wethouder verantwoordelijk voor de daden van zijn tijdelijke vervanger? Beide vragen moeten bevestigend worden beantwoord. Dat heeft wel als curieus gevolg dat bijvoorbeeld een zieke wethouder qua ontslag kan worden meegesleept in een algemene collegecrisis, maar vanwege het verlof niet in de gelegenheid is om zich te verdedigen, ook niet als het ontslag betrekking heeft op zijn eigen portefeuille.

Het meest problematische element betreft evenwel de vraag of deze vervangingsregeling ook kan worden gebruikt om persoonlijke politieke problemen op te lossen. Vroeger werd in menig bedrijf en organisatie een plekje in de toen riante WAO aangeboden ter oplossing van functioneringsproblemen. Deze verkapte gouden handdrukken vormden de belangrijkste aanleiding om het gehele WAO-gebouw grondig te hervormen. Het zou echter wel eens kunnen zijn dat de tijdelijke vervangingsregeling bij gemeenten, deelgemeenten, provincies en waterschappen ook gebruikt gaat worden om bestuurders tijdelijk een elegante en aantrekkelijke way-out te bieden. Bij de behandeling in de Eerste Kamer werd het voorbeeld genoemd van een wethouder die politiek zwaar onder druk staat, een politiek ontslag boven het hoofd hangt, overspannen raakt en vervolgens in nauw overleg of onder druk van de andere collegeleden een tijdelijke vervanging aanvraagt. Dit dan in de hoop dat over een aantal maanden de politieke storm voor betrokkene en college een beetje is geluwd. Kan op die manier politieke verantwoording worden ontweken en eventueel ontslag worden vermeden?

In antwoord op deze vraag stelt minister Donner van Binnenlandse Zaken in de eerste plaats dat een waarborg is gelegen in de noodzaak van een medische verklaring. Aannemelijk moet worden gemaakt dat betrokkene niet binnen twee maanden weer aan het werk kan. Is dat aannemelijk dan kan in een vervanging worden voorzien van maximaal bijna een jaar. In de tweede plaats is het formeel niet onmogelijk dat betrokkene toch tijdens de vervanging politiek ontslag krijgt. In de praktijk echter kan door een dergelijk construct de betrokken bestuurder redelijk effectief uit de politieke wind worden gehouden. In veel gevallen gaat een proces van onderzoek en verantwoording vooraf aan ontslag. Door tijdelijk de wijk te nemen, kan dit proces effectief worden opgehouden of van zijn scherpe kanten worden ontdaan. Bij zware politieke druk en persoonlijke spanning kan een medische titel al gauw voorhanden zijn. Uit alles blijkt dat de wetgever deze bijzondere dimensies van de tijdelijke vervangingsregeling onvoldoende onder ogen heeft gezien. Men mag dan ook hopen dat in de bestuurspraktijk met deze regeling uiterst voorzichtig en omzichtig wordt omgegaan.