Polderen in de mist

De eerste kwam van vele collega’s uit de Haagse journalistiek en luidde simpelweg: geen letter nieuws. Inderdaad zijn de ‘grote ontdekkingen’ die Luyendijk na zijn onderzoek van een maand met enig aplomb presenteert, voor ervaren Binnenhofwatchers niet erg verrassend.

Ja, het Haagse wereldje van politici, woordvoerders, journalisten en lobbyisten is behoorlijk verstrengeld en mede daardoor is de politieke cultuur in Nederland ondoorzichtig (waar ter wereld niet?). Ja, voorlichters en spindoctors spelen tegenwoordig een belangrijke rol in de totstandkoming van het Haagse nieuws (zie de affaire-Ben Korsten uit 1967).

En ja, politici zijn vaak eerder de bekrachtiger dan de maker van het beleid dat door ambtenaren is voorgekookt (bij de Haagse Post riepen we decennia geleden al tegen elkaar: we moeten het nieuws halen waar het zit, op de departementen). Toch doe je daarmee Luyendijk, zijn lichte zelfgenoegzaamheid ten spijt, enig onrecht.

De tweede reactie op het boekje Je hebt het niet van mij, maar… is even valide als de eerste: goed dat het nog eens wordt gezegd. Want als al zijn kritiek oude koek is, hoe komt het dan dat de tekortkomingen van de Haagse journalistiek die hij signaleert, nog altijd voortbestaan? Om de voornaamste te noemen: de fixatie op de poppetjes van het Binnenhof, ten koste van de nieuwsgierigheid naar de touwtjes waaraan die poppetjes vastzitten.

Die touwtjes, zo beschrijft Luyendijk, leiden in veel gevallen naar Brussel, maar ook naar ambtenaren en - vaker dan de buitenstaander zou denken - zelfs naar lobbyisten. Met die laatste groep heeft Luyendijk de interessantste gesprekken gevoerd, waaruit hij - uiteraard op voorwaarde van anonimiteit - een paar sterke staaltjes mag citeren.

‘Ik houd bij een Kamerdebat of openbaar overleg precies in de gaten wanneer een Kamerlid aan de beurt is om over mijn onderwerp iets te zeggen’, vertelt een lobbyist. ‘Ik kijk of hij verveeld voor zich uit zit te dutten, en dan mail ik hem direct op zijn Black- Berry alle argumenten die hij dadelijk nodig heeft, inclusief een pakkende oneliner voor de pers op de publieke tribune.’

Aan het eind van zijn boekje is Luyendijk al zozeer insider geworden, dat hij zelf de onvermijdelijke beperkingen van de Binnenhof-journalistiek begint te voelen: ‘Je wilt goede informatie, en daarvoor sluit je compromissen, verzeil je in voor-wat-hoort-wats, moet je gevoeligheden ontzien, keuzes maken.'

Toch heeft hij zich daardoor voorlopig niet uit het veld laten slaan, blijkens het project ‘Hoe Den Haag Werkt’, dat hij in nrc.next is begonnen. Het allereerste onderzoekje leverde onmiddellijk een onthutsende ontdekking op: minister Hillen van Defensie die zich als senator in het geheim had laten betalen door de tabaksindustrie voor adviezen. Alleen in het Nederland van 2010 veroorzaakt zoiets zelfs geen rimpeling in de politiek, dus er wacht Joris Luyendijk nog een grote taak.

Bert Vuijsje is journalist en schrijver.

Polderen in de mist Joris Luyendijk: Je hebt het niet van mij, maar... Een maand aan Het Binnenhof, Podium, Amsterdam, 2010, ISBN 978 90 5759 425 0, 111 pagina’s, € 12,50.