Operatie invlechting

Hardinxveld-Giessendam nieuwkomer in Drechtsteden

‘Hardinxveld-Giessendam springt op een rijdende trein die al een hoge snelheid heeft ontwikkeld. Dat getuigt van bestuurlijke lef’, zegt Peter Verheij, SGP-wethouder van Alblasserdam en portefeuillehouder Bestuur en Netwerk van de Drechtsteden. Het gaat volgens hem om een uniek traject. Bij een herindeling maken bestaande gemeenten gelijktijdig een nieuwe start. In dit geval moet een nieuweling aanhaken bij een ingespeeld team. Niet alleen ambtelijk, maar ook bestuurlijk. Het hoogste bestuurlijke orgaan is de Drechtraad, waarin alle gemeenteraadsfracties van alle deelnemende gemeenten één vertegenwoordiger hebben met een gewogen stem, die is gerelateerd aan de grootte van de fractie en de omvang van de gemeente. Dat zorgt voor de nodige democratische legitimatie.

De toetreding van Hardinxveld-Giessendam kon op instemming rekenen van alle betrokken gemeenten. ‘Voor ons was het een logische keuze’, zegt burgemeester Dirk Heijkoop (CDA). ‘We hebben net als de andere Drechtsteden veel maritieme industrie en bouw- en transportbedrijven. Voor hen is het prettig één aanspreekpunt te hebben. Verder zijn we op elkaar aangewezen bij het verbeteren van bereikbaarheid en woonaanbod en hebben we eenzelfde type inwoners.’

Groter netwerk
‘Voor ons heeft het ook veel voordelen’, zegt Verheij. ‘Met de toetreding van Hardinxveld-Giessendam kunnen we onze lobby naar het rijk en het bedrijfsleven versterken. We hadden er niet mee ingestemd als het voor Hardinxveld- Giessendam slechts een vluchtroute was geweest om zelfstandig te kunnen blijven. Het is belangrijk dat elke deelnemende gemeente krachtig genoeg is om zelfstandig te functioneren en haar eigen broek op te houden. Als één gemeente daarmee problemen heeft, hebben we daar allemaal last van. We benutten de kracht van het grotere netwerk voor de taken die we gezamenlijk hebben afgesproken en hebben geen plannen daar nieuwe taken aan toe te voegen. Dan verzandt de samenwerking en loop je het risico dat je juist aan kracht inboet.’

Iedereen ziet de toegevoegde waarde van het netwerk Drechtsteden. ‘We hebben een regionale economie en arbeidsmarkt’, zegt Verheij. ‘We denken vanuit een gezamenlijk belang. Het maakt niet uit wie een nieuw bedrijf binnenhaalt. Als het binnen onze regio komt, is dat goed voor iedereen. Als het bij ons regent, druppelt het bij de rest. En andersom.’

Verdwijnen arbeidsplaatsen
Twee pijlers onder de gezamenlijke taakuitvoering zijn de Sociale Dienst Drechtsteden en het Servicecentrum Drechtsteden. Deze laatste organisatie is verantwoordelijk voor alle bedrijfsvoeringstaken, zoals financiële administratie, ict, personeelszaken, facilitaire diensten, juridische diensten en communicatie. Andere samenwerkingsgebieden zijn onderzoek, bedrijfsacquisitie en projectmanagement. Ten slotte stellen de Drechtsteden gezamenlijk een sociaal, economisch en ruimtelijk beleid vast.

Hoe kom je daar als nieuwkomer tussen? ‘We hebben bewust niet gekozen voor een big bang’, zegt projectleider Jeroen Schiedon. ‘Dat zou een te groot risico voor de organisatie zijn geweest.’ Direct na goedkeuring van het toetredingsverzoek door de Drechtraad in november 2015 begonnen de voorbereidingen. Eerst moest er een plan van aanpak komen. Dat is in juni 2016 vastgesteld. Vanaf dat moment werken de betrokken gemeenten stap voor stap toe naar de nieuwe situatie, die formeel op 1 januari 2018 ingaat. Ingewikkeld is de overgang van oude naar nieuwe samenwerkingsverbanden.

Hardinxveld-Giessendam zit nog met één been in Avres, de gezamenlijke sociale dienst van Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. ‘Tien procent van haar dienstverlening is voor onze gemeente’, zegt burgemeester Heijkoop. Dit betekent dat arbeidsplaatsen verdwijnen. ‘We willen dit fatsoenlijk afhandelen en de achterblijvers niet met de rekening opzadelen’, vervolgt Heijkoop. De gesprekken daarover lopen.

Koudwatervrees
Voor de cliënten van de sociale dienst heeft de overgang ook consequenties. Zij krijgen straks met de nieuwe dienst te maken. ‘Alleen voor de sociale werkvoorziening hebben we een uitzondering gemaakt’, zegt Heijkoop. ‘Dat zijn kwetsbare mensen, die we zoveel mogelijk met rust willen laten. Zij blijven hetzelfde werk doen en bij Avres in dienst.’ Schiedon ziet de ict-invlechting als een van de grootste uitdagingen. ‘De kunst is om een gunstig moment te kiezen voor het omzetten van alle systemen. Dit doen we weloverwogen, waarbij we voortdurend een kosten-batenafweging maken.’

De overdracht van personeel naar het samenwerkingsverband is ook al in volle gang. Medewerkers van de gemeente kunnen nu al reageren op opengestelde vacatures. Voor de bedrijfsvoering (zonder de sociale dienst) gaat het op dit moment om 16,1 fte. Voor de meeste functies bij het Servicecentrum is Dordrecht de standplaats, maar voor een deel is de dienst gedecentraliseerd. Dit betekent dat sommige medewerkers weliswaar een andere werkgever krijgen, maar wel in hun eigen gemeente kunnen blijven werken. In training en begeleiding van medewerkers bij de overgang naar andere systemen is voorzien.

‘We moeten een gezamenlijke Drechtstedencultuur ontwikkelen’, zegt burgemeester Heijkoop. ‘Ik snap de koudwatervrees bij sommigen. Hier kunnen ze zo de kamer van de portefeuillehouder binnenlopen. Dat is straks niet meer zo makkelijk. Maar de transitie biedt ook nieuwe kansen voor medewerkers. Hun wereld wordt groter.’

Verheijen kan dat beamen: ‘Wij hadden vijftig sollicitaties voor de vacature van gemeentesecretaris. Dat is ongekend veel voor een gemeente van 20.000 inwoners. Uit gesprekken bleek dat het grotere netwerk van ons samenwerkingsverband een belangrijk pluspunt was om te solliciteren.’ De Drechtsteden zijn al gewend om elkaar ambtenaren uit te lenen. Verheij: ‘Als iemand in Papendrecht een mooi Wmo-plan heeft bedacht, kan hij dat ook voor een andere gemeente opzetten. We maken de schotten tussen de ambtelijke organisaties zo laag mogelijk.’

Droog oefenen
Om Hardinxveld-Giessendam klaar te stomen voor deze werkwijze, zijn gezamenlijke werkgroepen gevormd voor facilitaire zaken, ict, communicatie, financiën en documentatie- en informatievoorziening. De gemeente maakt ook al gebruik van medewerkers van het Ingenieursbureau Drechtsteden. Schiedon: ‘Dit alles maakt het heel concreet. We delen de activiteiten op in brokjes, waarbij we oog houden voor de onderlinge samenhang. Als we een probleem tegenkomen, lossen we het meteen op.’

‘Het is een soort droog oefenen’, zegt burgemeester Heijkoop. Hij constateert dat niet alleen de ambtenaren, maar ook de colleges elkaar al goed weten te vinden. Raadsleden van Hardinxveld-Giessendam draaien al mee in de Drechtraad en krijgen een cursus ‘Drechtstedenkunde’ aangeboden. De afdeling onderzoek maakt een informatieset voor nieuwe raadsleden. B&W doet al mee aan de portefeuille-overleggen in het Drechtstedenbestuur. ‘Er ontstaat nu al een soort familiegevoel’, zegt Heijkoop. ‘We zijn natuurlijke partners en groeien op organische wijze naar elkaar toe.’

Economisch potentieel
Als alternatief heeft Hardinxveld-Giessendam wel gesproken met Giessenlanden, Gorinchem en Molenwaard over mogelijke samenwerking, maar daarover geen overeenstemming bereikt. Aansluiting bij de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden was ook geen aantrekkelijk scenario. Heijkoop: ‘Dan waren we opgegaan in een plattelandsgemeente. Aansluiting bij de Drechtsteden met hun economisch potentieel is beter uit te leggen.’

Geen bijdrage uit Gemeentefonds
Voor de invlechting van Hardinxveld-Giessendam in Drechtsteden krijgen de samenwerkende gemeenten geen cent extra uit het Gemeentefonds. Bij een herindeling zou dit wel het geval zijn. ‘Inconsequent’, meent Drechtsteden-bestuurder Peter Verheij, ‘want in beide gevallen voldoen we aan de inhoudelijke doelstelling om de bestuurskracht te versterken. Ik heb dit voorgelegd aan het ministerie van BZK, maar vond daar geen gehoor.’ Hij is voorstander van een Regiofonds dat diverse vormen van regionale samenwerking financiert. De Raad voor financiële verhoudingen ziet volgens hem ook wel iets in dit idee.

Voor Hardinxveld-Giessendam zijn de kosten geen argument geweest om tegen toetreding tot Drechtsteden te stemmen, zegt burgemeester Heijkoop. ‘De raad wilde wel inzicht hebben in de kosten en weten hoe we dat zouden betalen.’ De raad besloot een krediet van 2,9 miljoen euro beschikbaar te stellen. Heijkoop: ‘Met andere oplossingen waren we niet per se goedkoper uit geweest. Aan elke vorm van samenwerking hangt een prijskaartje.’