Strijd tussen stemhulpen

Ton Melgers

Drie stemhulpen vechten inmiddels om de gunst van de gemeenten. Die zijn echter terughoudend bij het afnemen van het instrument. Een stemhulp kost al gauw 10.000 euro. Maar er zijn gemeenten die er twee laten maken.

Op weg naar de raadsverkiezingen

Nederland gaat in 2014 naar de stembus om nieuwe gemeenteraadsleden te kiezen. Op weg naar 19 maart besteedt Binnenlands Bestuur aandacht aan een groot aantal aspecten die verband houden met deze verkiezingen.
 

En dat is dan drie. DeStemVan is de nieuwste speler op de kieshulpenmarkt. Het is samengesteld door Necker van Naem, het bureau dat bij de vorige raadsverkiezingen nog betrokken was bij Kieskompas. ‘DeStemVan is gebaseerd op de DeStemVanVlaanderen. Het is meer dan een stemtest, het is ook een ideeëngenerator. Het instrument stelt gemeenten in staat om de stem van de burger te betrekken bij het beleid. Ook na de verkiezingen. Vooral de politieke partijen kunnen er ook hun voordeel mee doen,’ vertelt projectleider Gert-Jan Broer.

Doorvragen
De Vrije Universiteit van Amsterdam ontwikkelde in samenwerking met dagblad Trouw het Kieskompas. Kieskompas geeft de kiezer na het beoordelen van een aantal stellingen een plaats in het politiek landschap. In een figuur met twee assen (links/rechts en progressief/conservatief) krijgen ook de politieke partijen die meedoen met de verkiezingen een plaats. Zo kan men zien bij welke partij een kiezer het dichtste staat. Broer van DeStemVan vindt dat gekunsteld: ‘Voor de landelijke politiek kan dat wellicht wel, maar de gemeentelijke politiek is anders. Hoe kun je voorstanders van een nieuw gemeentehuis links of rechts noemen of conservatief of progressief noemen? Misschien is een nieuw gemeentehuis op den duur wel goedkoper of een veel duurzamer oplossing dan de huidige huisvesting. Het gaat om de argumenten.’

Volgens directeur André Krouwel van Kieskompas kun je met doorvragen dergelijke kwesties wel degelijk een plaats geven. Kieskompas onderscheidt zich van de StemWijzer door een vijfpuntsschaal van helemaal mee eens tot helemaal mee oneens. ‘Op de veel stellingen kun je niet zo maar eens of oneens antwoorden zoals de StemWijzer vraagt. Dat is veel te zwart-wit. Partijen die een middenpositie innemen komen zo niet tot hun recht. Daar is meer nuancering voor nodig’, aldus Krouwel.

Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen was Kieskompas met 1,2 miljoen kiezers volgens hem het meest geraadpleegd. ‘Het is de enige wetenschappelijk verantwoorde stemhulp,’ stelt hij. Ook de oudste stemhulp StemWijzer claimt de meest geraadpleegde stemhulp bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen te zijn met 1,35 miljoen bezoekers. Jochum De Graaf van ProDemos – de opvolger van het Instituut voor Publiek en Politiek dat de StemWijzer heeft ontwikkeld – vindt dat je het voor de burger vooral eenvoudig moet houden. De Graaf: ‘De StemWijzer bestaat uit maximaal dertig stellingen. Na het invullen, en het toekennen van een zwaarte aan de onderwerpen kun je direct zien met welke partij een kiezer de meeste overeenstemming heeft. StemWijzer wil de kiezer niet in een positie in een politiek landschap plaatsen, maar juist aan het denken zetten. Het is een begin om je verder te verdiepen in de standpunten van partijen.’

Effect op opkomst
Volgens André Krouwel van Kieskompas is een stemhulp het beste communicatiemiddel om tot een hogere opkomst te komen. ‘Geen enkel campagnemiddel heeft per uitgegeven euro zo’n groot effect op de opkomst. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat het gebruik van een stemhulp de opkomst met 2 tot 13 procent verhoogt. Ik vind het onbegrijpelijk dat gemeenten zo terughoudend zijn om de hulp van een stemhulp in te roepen’, aldus Krouwel.

Er zijn uitzonderingen. Utrecht heeft voor twee stemhulpen gekozen omdat beide stemhulpprogramma’s veel gebruikt worden in de gemeente. ‘Als service aan onze bewoners’, laat communicatieadviseur Eveline Strouken weten. Ook Rotterdam promoot twee stemhulpen in. Volgens hoofd communicatie en dienstverlening van de gemeente, Patrick Schouteten, hebben Kieskompas en StemWijzer zich in het verleden bewezen. ‘Heel veel kiezers raadplegen in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen en op de verkiezingsdag de websites van de stemhulpen. Veel geïnteresseerden komen rechtstreeks via de site van of Kieskompas of de StemWijzer bij de gemeente terecht. Het maakt niet uit voor welke hulp er gekozen wordt. De bezoeker krijgt zo altijd een stemadvies,’ aldus Schouteten.

StemWijzer, Kieskompas en DeStemVan strijden om de gunst van de gemeenten waar verkiezingen plaatsvinden. Tot nu toe staat de teller op 100. Veel gemeenten hebben echter nog geen besluit genomen.  De inschrijving sluit in de regel pas begin februari.
 

Stemwijzer oudste
Vierentwintig jaar geleden werd in Nederland de StemWijzer geïntroduceerd. Het was het eerste hulpmiddel dat de kiezer moest helpen bij de keuze voor een politieke partij bij de landelijke verkiezingen. De StemWijzer kreeg tien jaar geleden concurrentie van het Kieskompas. Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014 dient zich een derde stemhulp aan: DeStemVan.