Op campagne met tegenwind

Met nog 3 weken te gaan tot de verkiezingen, overheerst op het Tilburgse PvdA-hoofdkwartier het optimisme. Het gaat lekker, constateert het achtkoppige campagneteam tevreden op de wekelijkse vergadering over de campagneactiviteiten. Het bezoek aan de website, een belangrijke spil in de campagne, is ‘schrikbarend’ toegenomen, meldt Stefan Jansen, de jonge webmaster. ‘Tweehonderdvijftig unieke bezoekers per dag, dat is veel meer dan andere politieke sites in Tilburg.’

 

Op tafel ligt een lokaal krantje, met op de voorpagina een kop die op veel instemming kan rekenen: ‘Felle kritiek PvdA op bezuinigingsplannen VVD’. In het artikel verwijten wethouder Jan Hamming en fractievoorzitter Auke Blaauwbroek de liberale collegepartner ‘anorechtsia’. Het project ‘handen-schudden’ ligt ook mooi op schema: vóór 3 maart moeten vijftigduizend Tilburgers een hand hebben gekregen van één van de partijleden. Op de site is prominent een teller te zien: de PvdA’ers zijn nog net niet op de helft. Maar met de drukste campagneweken nog voor de boeg gaat dat een makkie worden, voorspelt campagneleider Hans Krosse.

 

Net als andere lokale afdelingen van de partij heeft de Tilburgse PvdA last van de impopulariteit van de partij landelijk. In deze gemeente komt daar nog eens de nasleep van een heftige bestuurscrisis bij. Nog maar een paar maanden geleden moest PvdA-burgemeester Ruud Vreeman opstappen toen bleek dat hij de raad verkeerd had geïnformeerd over de bouw van het Midi-theater.

 

Waar iedereen riep om het vertrek van de burgemeester bleef de fractie hem lang de hand boven het hoofd houden. Het zette de toch al verziekte politieke verhoudingen verder op scherp en verstrekte het imago dat de PvdA bij veel Tilburgers toch al had: dat van een arrogante, hypocriete bestuurderspartij. Kortom, er lijkt hier bij uitstek weinig eer aan de campagne te behalen. Maar no guts, no glory lijken de Tilburgse sociaal-democraten te denken. Want ze hebben een verrassend uitgebreide en behoorlijk zelfverzekerde campagne op touw gezet.

 

De in Obama-stijl opgemaakte campagneposter met een portret van lijsttrekker en wethouder Jan Hamming domineert het Tilburgse straatbeeld: de partij heeft duidelijk fanatieker geplakt dan de concurrentie. Als verkiezingsleus heeft de partij gekozen voor het weinig deemoedige: ‘Jan, Zeker Nu’. Krosse, zelf ooit 10 jaar wethouder in Tilburg, bedacht de leus toen hij in een bushokje een poster van winkelketen C&A-poster zag hangen met daarop ‘Juist Nu’. Krosse: ‘In tijden van crisis heeft de stad juist ervaren mensen nodig. Deze leus benadrukt dat.’

 

Al in de zomer van 2009 begon hij met de voorbereidingen van de campagne. Die ging officieel van start op 16 januari, maar eind december kon de afdeling het eerste verkiezingsstuntje op zijn naam schrijven toen illegaal posters werden geplakt.

 

Handen

 

Niet alleen hebben ze de stijl van de posters gekopieerd, ook de opzet van de campagne valt helemaal in het Obama-stramien. Er wordt druk geblogd, getwitterd en gehyved. Het handen schudden is ook een beproefde tactiek: in persoonlijk contact zijn twijfelaars veel gemakkelijker over te halen. En dan zijn er de vrijwilligers: bijna tweehonderd heeft de Tilburgse PvdA op een lijstje staan. Allemaal mensen die in deze tijd voor allerhande klusjes inzetbaar zijn.

 

Campagnecoördinator Roel Fransen zorgt dat er steeds genoeg vrijwilligers zijn om te flyeren, kraampjes te bemensen of wat er ook nodig is, en dat die in rode bodywarmers en sjaals zijn gehesen en worden voorzien van een voorraadje rozen en flyers. Een voormalig voorlichter van de gemeente bestookt de pers vrijwel dagelijks met persberichten (‘Duizendste hyver voor Jan Hamming! Plasterk op bezoek!) en internetman Stefan onderhoudt contacten met het partijbureau en probeert zo veel mogelijk landelijke politici naar Tilburg te krijgen.

 

Streven

 

De PvdA is met elf zetels nu nog de grootste in de Tilburgse raad. Het CDA, de grootste oppositiepartij, heeft er zeven. Omdat er geen lokale opiniepeilingen zijn, is het moeilijk te zeggen wat de Tilburgers straks gaan stemmen. Voor het moraal van de PvdA’ers is dat misschien maar goed ook, al zijn ze er zelf van overtuigd dat ze de schade beperkt kunnen houden. Krosse: ‘Dat de landelijke politiek, zeker in de steden, de uitslag van de raadsverkiezingen grotendeels bepaalt, is gewoon een gegeven. Het is volkomen zinloos je daar druk over te maken. Maar het is ook weer niet zo dat je helemaal niks kunt doen, een goede lokale campagne maakt echt wel verschil. Die ruimte optimaal benutten, dat is ons streven.’

 

Het team weet door analyse van vorige verkiezingsresultaten precies waar de Tilburgers wonen die ooit op de PvdA hebben gestemd. De twijfelaars over de streep trekken is de kunst. In die buurten wordt extra op straat geflyerd en gaan ze langs de deuren. Dáár moeten dan de meeste handen worden geschud. Evenveel zetels als nu moet haalbaar zijn, is de optimistische schatting van Krosse. Omdat de raad wordt uitgebreid nu Tilburg meer dan 200 duizend inwoners heeft, zou dat een klein verlies betekenen. Belangrijker is om de grootste partij te blijven, en zo het initiatief in de collegevorming houden.

 

Persman Hans Leeuwenkamp had er in het begin een hard hoofd in, bekent hij, maar inmiddels heeft hij goede hoop. Uiteindelijk gaat het bij de verkiezingen toch om concrete zaken, om wat er is bereikt voor de stad, en niet om negativiteit, om afzeiken. En als het gaat om resultaat, meent hij, dan heeft de PvdA genoeg om trots op te zijn. Dat Hans Smolders is afgehaakt zal vast ook helpen. Smolders, bekend als de chauffeur van Pim Fortuyn, was jaren de grootste opponent van de PvdA. Smolders meldde geen zin meer in de campagne te hebben en nu lijkt ook zijn partij aan geruzie ten onder te gaan. Leeuwenkamp wil maar zeggen: ‘Het wordt een beetje een soap en mensen beginnen dat door te krijgen.’

 

Bij de campagnevergadering in het lokale PvdA-hoofdkwartier, een soort bouwkeet genaamd Levensbouw, constateren meer mensen hoorbaar opgelucht dat het met de bozige reacties op straat reuze meevalt. Krosse: ‘Je hebt er altijd bij die raar gaan doen. Maar dat zijn toch mensen die anders ook niet op ons stemmen.’ Alleen afdelingsvoorzitter Guus Sluijter geeft toe dat het af en toe best slikken is: ‘Ze schelden je gewoon in je gezicht uit. Daar moet je tegen kunnen.’

 

Campagnecoördinator Koj Konings zegt meer last te hebben van de PvdA-Kamerleden die voorstelden de verkiezingen niet meer in de winter te houden, omdat het te koud is om campagne te voeren. De partij kreeg dagenlang de hoon van de natie over zich heen. ‘Ik word er elke dag op aangesproken’, verzucht ze. Sluijter zegt zijn ongenoegen erover te melden bij partijvoorzitter Lilianne Ploumen.

 

Gideonsbende

 

Het is vrijdagmiddag en het team, dat zichzelf de Gideonsbende heeft gedoopt, trekt er een biertje bij open. We zijn tenslotte in Brabant en het carnaval staat voor de deur. De traditie schrijft voor dat er tijdens die dagen geen campagne wordt gevoerd, maar Jan Hamming komt met een list: een carnavalsvariant van de campagneposter. Het is dezelfde poster met zijn portret als normaal, maar dan met een feestmuts op en met confetti.

 

Iedereen is enthousiast, alleen penningmeester Gabe van der Zee kijkt moeilijk. Posters zijn duur. En waar moet je ze ophangen? De stad hangt al zowat vol met PvdAposters. Over de posters van andere partijen heen, stelt iemand voor. Van der Zee: ‘Ja, da’s een goeie, dan zijn de coalitieonderhandelingen meteen mislukt.’ Maar Hamming zet door. Hij stelt voor zelf wel een lid te benaderen met de vraag de posters te sponsoren.

 

De carnavalsposter kan de oplossing zijn voor een probleem waar webmaster Stefan op wijst: de campagne is veel te serieus. Er moet nodig wat meer inhoud én plezier in de campagne worden gebracht. ‘We canvassen veel, maar ik hoor ook dat het te weinig over de inhoud gaat. En er zit nog te weinig humor in. Vorige keer waren we veel lolliger.’ Met de opdracht snel met iets ludieks op de proppen te komen gaat de groep uiteen. Vanavond voeren ze campagne bij de lokale voetbalclub Willem II. Nog 25.142 handen te schudden.

 

Hoe lokaal is dat Lokale programma?

 

De SP en Trots Op Nederland geven hun lokale afdelingen ogenschijnlijk de meeste vrijheid bij het schrijven van de verkiezingsprogramma’s. De Partij voor de Dieren kent een strakke centrale aansturing. Uit een inventarisatie door Binnenlands Bestuur blijkt dat de meeste landelijke partijen werken met een basisprogramma, leidraad of een handreiking. Elementen hieruit kunnen naar believen worden overgenomen, toegespitst of aangevuld.

 

Bij Trots Op Nederland (TON) worden de programma’s volledig door de plaatselijke kandidaten samengesteld, zegt campagneleider Rob Gerharts. Hetzelfde geldt voor de zogeheten speerpuntenlijsten waarmee de partij werkt in de 41 gemeenten waar TON meedoet. Kandidaten worden gevoed door de resultaten van zelf gehouden enquêtes en de inbreng van burgers tijdens regionale bijeenkomsten. ‘Wij denken dat dit de beste manier is’, zegt Gerharts. Wel is centraal afgesproken dat veiligheid op de eerste plaats komt. ‘Veiligheid is wat de mensen bezighoudt. Daarom hebben we dat overal op 1 gezet’, aldus Gerharts. Volgens hem is het verder volledig aan de lokale kandidaten om de prioriteiten te bepalen.

 

Wel worden alle lokale programma’s getoetst op mogelijke strijdigheid met de landelijke koers. Ook bij de SP wordt het schrijven van lokale verkiezingsprogramma’s overgelaten aan de afdelingen. Volgens landelijk partijsecretaris Hans van Heijningen is dit een uitvloeisel van het permanente scholingsprogramma dat de SP haar achterban aanbiedt: kandidaten en gekozen vertegenwoordigers kunnen debattrainingen volgen en worden geschoold in onder meer ideologie, politiek en organisatie. ‘Tijdens de opleiding besteden we ook aandacht aan het schrijven van verkiezingsprogramma’s. Dingen opleggen of verbieden doen we niet. En voor zover er een screening plaatsvindt, is dat een heel globale’, zegt Van Heijningen.

 

De Partij voor de Dieren heeft gekozen voor een centraal gestuurde aanpak. Op het landelijk congres is een programma vastgesteld voor de zes gemeenten waar de partij aan de verkiezingen meedoet. Aan dit programma kunnen wel lokale thema’s worden toegevoegd. Vervolgens moeten de eindversies, net als bij TON, ter beoordeling worden voorgelegd aan het partijbureau. Andere landelijke partijen werken ook met een leidraad of raam-, romp- of basisprogramma.

 

D66 werkt met factsheets waarbij per onderwerp staat hoe de landelijke koers is. Bij alle partijen geldt dat lokaal wordt bepaald welke accenten worden gezet en in hoeverre van het centraal aangeboden programma wordt afgeweken. Hoe de programma’s voor de PVV in Almere en Den Haag tot stand zijn gekomen, is niet bekend. De voorlichter van deze partij laat na intern overleg weten het ‘te druk’ te hebben om vragen hierover te beantwoorden.

 

Sandra Olsthoorn
Boudewijn Warbroek