Ook waar geen rook is, toch vuur zien
Tijden van onzekerheid en crises lijken een voedingsbodem voor complottheorieën. In Nederland zien we dat momenteel in het vernielen van 5G-zendmasten. Op het internet is het zichtbaar in de berichten over een vermeend Chinees complot achter de coronacrisis, de complotten die worden toegeschreven aan George Soros, en de vermeende bepalende rol van het internet.
Geschiedenis van het complotdenken
De befaamde conservatieve historicus Niall Ferguson betoogt in zijn net vertaalde boek Het plein en de toren dat complottheorieën zo oud zijn als de mensheid zelf. Veel daarvan is onzin, maar dat neemt niet weg dat er altijd wel degelijk (verborgen) netwerken hebben bestaan met soms een enorme invloed. Er bestaat volgens Ferguson een dunne lijn tussen ongeloofwaardig complotdenken en het daadwerkelijk bestaan van zulke (verborgen) netwerken. Die netwerken bestaan en zijn soms in staat hiërarchieën te maken en te breken. Maar waar soms wel van complotten kan worden gesproken, kan dat veel vaker ook niet.
Zo begint dit boek van Ferguson bij de beruchte Illuminatie. Het netwerk(je) heeft bestaan, maar veel invloed heeft het nooit gekregen. Hij gaat verder met de vrijmetselaarsorde met meer invloed op het ontstaan van onder meer de Amerikaanse staat. Daarna volgt de maffia als netwerkorganisatie, die pas in de problemen kwam toen zij te hiërarchisch georganiseerd werd.
Het boek gaat verder met een veelheid aan voorbeelden over onder meer de dominante netwerken in Groot Brittannië in de 19e eeuw, de netwerken in de Verenigde Staten rond de eerdere minister van Buitenlandse zaken Henri Kissinger, het speculatiegedrag van George Soros, terroristische netwerken, en uiteindelijk de rol van internet. Het leidt tot een boek van 500 pagina’s (exclusief de bronvermeldingen) waarin het betoog uiteindelijk is dat als je wilt begrijpen wat heden ten dage en in de geschiedenis van belang is, je vooral moet kijken naar netwerken van individuen en organisaties rond machthebbers. Die zijn volgens Ferguson doorslaggevend in het verloop van de geschiedenis.
Het boek biedt een veelheid aan voorbeelden over de kleinere of grotere invloed van netwerken. Soms krijg je het idee dat de schrijver meer in complotten gelooft dan hij zelf wil toegeven. Desondanks is dit boek een aanrader. Zeker als u in deze periode van thuiswerken wat tijd over heeft en u geïnteresseerd bent in geschiedenis, complotdenken en de invloed van netwerken.
Citaat uit het boek: ‘Complottheorieën worden door een opmerkelijk groot aantal mensen geloofd of op zijn minst serieus genomen’
Het plein en de toren: verborgen netwerken uit de geschiedenis door Niall Ferguson, Overamstel uitgevers, 2020, ISBN 9 789 048 857579, 640 pagina’s; 31,99 euro
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.