Opleggen online gebiedsverbod is ‘holle retoriek’

Het online gebiedsverbod dat de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma twee weken geleden oplegde aan een 17-jarige jongen uit Zeist vanwege het online oproepen tot rellen in Utrecht is uniek, maar juridisch gezien ‘nauwelijks houdbaar’, aldus zijn advocaat. D66-raadslid Maarten Koning maakt zich zorgen over de juridische houdbaarheid en de privacyaspecten van een dergelijk verbod.

Dwangsom
De jongen die ervan wordt verdacht dat hij op de avond van 26 november opriep tot rellen in Utrecht dient zich te onthouden van ‘online uitlatingen die zouden kunnen leiden tot wanordelijkheden in de stad, zoals oproepen om de openbare orde te verstoren. Als hij dit wel doet, moet hij een dwangsom van 2500 euro betalen. Volgens Dijksma ziet de gemeente steeds vaker online oproepen die leiden tot rellen of wanordelijkheden. ‘Met deze gerichte interventie pakken we dit gedrag bij de bron aan.’

Juridisch onhoudbaar
‘Creatief, maar juridisch niet houdbaar’, noemde Anis Boumanjal, de advocaat van de jongen, de bestuurlijke maatregel vorige week in het AD. Een gebiedsverbod voor de wijk Kanaleneiland was beter geweest, vindt hij. Volgens Boumanjal gaat Dijksma met het online gebiedsverbod ‘heel ver’ en zelfs haar jurisdictie te buiten. ‘Zeker als je meetelt dat je verworven grondrechten en vrijheden aan banden gaat leggen, terwijl er nog geen rechterlijke uitspraak is en de uitlatingen via het reguliere strafrecht zijn aan te pakken.’ Verder stelt hij vraagtekens bij de handhaving. Het volgen van het internetverkeer van de jongen komt ‘al snel in strijd met de privacyregels’.

Verbazing
Hoewel D66-raadslid Maarten Koning haar aanpak van online wangedrag steunt, heeft hij toch met verbazing kennisgenomen van het opleggen van de maatregel. ‘Het is in de ogen van D66 nog een onbekend terrein wat de burgemeester betreedt met deze sanctie.’ Koning heeft schriftelijke vragen gesteld aan de burgemeester. Hij wil weten op basis van welk artikel in de wet de burgemeester de bevoegdheid heeft om een online gebiedsverbod op te leggen en of zij bekend is met eerdere online gebiedsverboden die in andere gemeenten zijn opgelegd.

Territoriale grens
Volgens de gemeente wordt het gedrag van de jongen ‘binnen de kaders van de wet’ in de gaten gehouden. Koning wil graag weten hoe dan en van welke bevoegdheden voor de handhaving gebruik wordt gemaakt. ‘In hoeverre blijft de burgemeester met verbod om bepaalde online uitingen te doen binnen deze territoriale grens? En in hoeverre blijft de burgemeester binnen deze territoriale grens door het online gebiedsverbod op te leggen aan een jongen die niet woonachtig is in Utrecht?’ Ook vraagt Koning zich af of het online gebiedsverbod zover gaat dat de jongen geen uitlatingen mag doen die zouden kunnen leiden tot wanordelijkheden in andere steden.

Vrije meningsuiting
Verder wil Koning weten of alternatieve sanctiemogelijkheden zijn onderzocht en of er afstemming is geweest met de gemeente Amsterdam die in mei 2021 aankondigde een onderzoek te doen naar de juridische houdbaarheid van een virtueel gebiedsverbod. Tot slot wil het D66-raadslid weten hoe de burgemeester kijkt naar de houdbaarheid van het online gebiedsverbod gezien het censuurverbod in artikel 7 van de Grondwet. ‘Kortweg stelt dit artikel dat voorafgaande beperkingen op meningsuitingen nooit zijn toegestaan. Zorgt deze maatregel ervoor dat de jongen al vooraf wordt beperkt in zijn vrije meningsuiting?’

Holle retoriek
In een nadere uitleg via de app zegt Koning dat er juridisch gezien ‘eigenlijk geen basis is’ en het besluit alleen maar vragen oproept. ‘Zoals het nu wordt gedaan is het juridisch drijfzand, feitelijk niet meer dan een waarschuwing die met veel tam-tam wordt gepresenteerd om maar daadkrachtig over te komen. Holle retoriek is het.’ Volgens hem zal de 17-jarig niet in beroep gaan en is hij allang blij dat hij er met de schrik vanaf komt, ‘waarmee dan gemakkelijk jurisprudentie is gemaakt’. ‘Dit is niet hoe je hier als burgemeester mee om moet gaan.’ Zijn oproep aan de burgemeester is dan ook: ga in Den Haag regelen dat je middelen krijg om wel online opruiing effectief aan te pakken.’