Thorbecke-maatwerk: inclusieve democratie

- Ingezonden mededeling - 

De Staatscommissie onder leiding van Johan Remkes constateerde twee jaar geleden dat grote groepen mensen zich niet gehoord en vertegenwoordigd voelen door de politiek. De opkomst bij de lokale verkiezingen is bijna 55 procent en slechts een klein deel daarvan (de ‘participatie-elite’) doet actief mee aan participatieprocessen. De uitdaging voor de lokale democratie is om meer mensen een stem te geven en het gevoel te geven dat ze gehoord en gezien worden. Dat is niet makkelijk, maar het kan wel. Hierover gaat de tweede aflevering van ‘Thorbecke2024 - maatwerk’: inclusieve democratie.

In november en december lanceert de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in dit kader een videoserie van 5 afleveringen over lokale democratische innovaties onder de titel Thorbecke2024. De eerste aflevering ging over democratische schaal. Komende weken worden afleveringen gelanceerd over digitale democratie, directe democratie en burgerbestuur. De afleveringen zijn beschikbaar op vng.nl/thorbecke2024 en op binnenlandsbestuur.nl. 

Maatwerk gaat niet vanzelf 

Participatie is maatwerk; iedere groep vraagt om een andere benadering, om andere taal en andere werkwijze. Een algemeen bericht in de lokale krant is niet voldoende, een brief van de burgemeester wordt door veel mensen niet gelezen of begrepen. Er moeten dus ook andere methoden worden gebruikt om inwoners te bereiken en beter aansluiten bij wat zij belangrijk vinden. Meer luisteren en minder zenden. Dat is een open deur, maar noodzakelijk voor een inclusievere lokale democratie.

Burgerraden 

In landen om ons heen zien we experimenten met gelote burgerraden of Citizens Assemblies. In Ierland over abortus, in Frankrijk over het klimaat en in Ost-België is er zelfs een permanente burgerraad met een representatieve groep gelote inwoners, aanvullend op een gekozen raad met politieke partijen. In een burgerraad worden alle belangen en perspectieven gezamenlijk onderzocht in een eerlijk en transparant proces. Bijkomend voordeel: het vertrouwen in politiek en betrokkenheid bij de lokale democratie groeit en democratische vaardigheden worden geoefend. De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen om burgerpanels te gaan onderzoeken. Gelote burgerraden worden in Nederland voorzichtig uitgeprobeerd op lokaal niveau; denk bijvoorbeeld aan de coöperatieve wijkraad in Groningen.

Maatschappelijk akkoord  

Over het overgrote deel van de raadsvoorstellen zijn alle partijen het met elkaar eens. Vooral de tegenstellingen worden uitvergroot, zeker in een politieke strijd tussen coalitie en oppositie. Enkele gemeenten werken met een raadsakkoord of een maatschappelijk akkoord voor en door alle bewoners. Een akkoord over de zaken waarover overeenstemming is en waarbij alle partijen en hun stemmers zich vertegenwoordigd voelen. Met een open agenda op hoofdlijnen, waarbij de bewoners en maatschappelijke organisaties worden uitgenodigd om voorstellen te doen voor de uitwerking. Geen dichtgetimmerde politieke akkoorden, maar ruimte voor iedereen om mee te werken aan de uitvoering. 

Verken de toekomst 

Met het oog op de onzekerheden die de coronacrisis brengt en de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 is het voor lokale bestuurders belangrijk om vooruit te kijken. Ook gemeenten kunnen de toekomst niet voorspellen, maar ze moeten hem wel verkennen. Daarbij helpt Thorbecke2024, zie vng.nl/thorbecke2024 . 

Kijk hier naar de tweede aflevering van Thorbecke2024, over inclusieve democratie: