Roep om integriteitsonderzoek naar fusieaanpak GS

Er moet een onafhankelijk integriteitsonderzoek komen naar de wijze waarop Gedeputeerde Staten (GS) en de rijksheer van Gelderland hebben gehandeld in het herindelingsdossier Barneveld-Scherpenzeel. De signalen over mogelijke omkoping van Barneveld door GS in ruil voor instemming met de herindeling, moeten daar onderdeel van zijn. Het ministerie van Binnenlandse Zaken zou een goede partij zijn om dat onderzoek uit te voeren.

Motie

Een motie van deze strekking wordt dinsdagavond ingediend tijdens het debat waarin Provinciale Staten een besluit nemen over de door GS gewenste herindeling van beide gemeenten. Initiatiefnemer van de motie is de Statenfractie van 50Plus, die de komende dagen meer fracties achter het verzoek tot integriteitsonderzoek hoopt te krijgen.

 

Tweede verzoek

De motie is het tweede verzoek tot een integriteitsonderzoek in een week tijd. Maandag heeft Burgerinitiatief Scherpenzeel Zelfstandig commissaris van de koning John Berends in een brief ‘met klem’ verzocht een onafhankelijk integriteitsonderzoek te laten doen naar ‘vermeende koehandel’ en ‘achterkamertjesgekonkel’. De Scherpenzeelse waarnemend burgemeester Eppie Klein vindt dat aan dit verzoek gehoor moet worden gegeven. ‘Welke kant de besluitvorming ook op gaat, de intenties en integriteit van alle betrokkenen in dit proces moeten boven alle twijfel verheven zijn’, aldus Klein.

 

Zorgwekkende signalen

‘Zo’n integriteitsonderzoek klinkt heel heftig en zal menig wenkbrauwen doen fronsen, maar er is zoveel ruis op de lijn en er zijn zoveel zorgwekkende signalen dat dit goed moet worden onderzocht’, verduidelijkt initiatiefnemer Leendert Lodder (50Plus) de motie. ‘Voor zowel Provinciale Staten als de betrokken gemeenten is het belangrijk om voor eens en voor altijd helderheid te verschaffen.’ En ook voor GS, vindt hij. ‘Als hen geen blaam treft, is dat ook helder.’ Het onderzoek moet over de hele periode gaan. ‘Vanaf de start tot het heden’, aldus Lodder.

 

Fel verzet

Medio juli 2019 gaven GS het eerste serieuze signaal aan Scherpenzeel af dat haar zelfstandigheid op het spel stond. Verbeteracties door Scherpenzeel hielpen de gemeente niet. GS bleven erbij dat de gemeente het niet zelfstandig kan redden en hakten januari dit jaar de knoop door: Barneveld en Scherpenzeel moeten per 2023 een nieuwe gemeente vormen. Scherpenzeel verzet zich daar fel tegen en verwijt GS onder meer vooringenomenheid en te handelen in strijd met het beleidskader herindeling van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Barneveld wil wel fuseren.

 

Loopje met de waarheid

Burgerinitiatief Scherpenzeel Zelfstandig drong maandag in een brief bij de commissaris van de koning aan tot een onafhankelijk integriteitsonderzoek naar het door GS gevoerde herindelingsproces. Woordvoerder Jaap van Donselaar van het burgerinitiatief somt in die brief een hele reeks aan gebeurtenissen en provinciale beslissingen op, waaronder het ‘gehengel’ van Barneveld naar extra provinciaal geld, die bij onder meer het burgerinitiatief tot argwaan leiden en de vermoedens van omkoping van Barneveld voeden. ‘Er wordt een loopje met de waarheid genomen. Er moet worden aangetoond dat het proces op een nette manier is verlopen en dat het niet in achterkamertjes is bekokstoofd’, aldus Van Donselaar desgevraagd in een toelichting.

 

Provinciale beloften

De herindelingsstrijd woedt al ruim twee jaar en is recent opgelaaid na de hoorzitting van PS van medio juni over de door GS gewenste herindeling. Een van de leden van de zogeheten Spiegelgroep, hoogleraar bestuurskunde Michiel de Vries, suggereerde tijdens die hoorzitting dat Barneveld zich heeft laten omkopen. Die Spiegelgroep heeft op verzoek van GS een deel van het herindelingsproces bewaakt. Tot eind december vorig jaar wilde Barneveld afspraken met Scherpenzeel maken om vergaand samen te werken, maar besloot eind vorig jaar toch voor herindeling te gaan. In ruil voor die steun zouden vanuit de provincie beloften zijn gedaan, suggereerde De Vries tijdens die hoorzitting. Hij noemde daarbij onder meer de komst van een station. Ook betichtte De Vries GS van onbehoorlijk bestuur. Berends, in zijn hoedanigheid als rijksheer, onderzoekt naar aanleiding van die aantijgingen of en welke acties tegen De Vries ondernomen kunnen worden. ‘Mijn Staten worden beticht van onbehoorlijk bestuur en omkoping, dan gaat er bij mij ook een alarmbel rinkelen’, aldus Berends een week later in een commissievergadering met Provinciale Staten. Van Donselaar noemt deze ‘grote woorden’ van Berends een ‘bliksemafleider’.

 

Omkoopbaar

Fractievoorzitter Mijntje Pluimers van Lokaal Belang Barneveld noemt het een ‘hele goede zaak’ als het hele herindelingsproces ‘tot op de bodem wordt uitgezocht’. Zij stelt dat de gedwongen herindeling niet deugt en dat GS koste wat het kost een herindeling willen afdwingen. ‘Als fracties letterlijk aan gedeputeerde Jan Markink vragen wat de provincie ervoor heeft over om steun te krijgen voor de herindelingsplannen van GS maak je je kwetsbaar en wek je de indruk dat je omkoopbaar bent. Daarmee zeg ik niet dat deze fractievoorzitters zich hebben laten omkopen. Dat zijn juridisch beladen woorden. Eerder dat zij zich laten verleiden tot een ‘ja’ op basis van ‘voor wat hoort wat’. Dat is spijtig; je moet deze herindeling beoordelen op of het deugt of niet. Niet hoe je er zelf beter van wordt.’ 

 

Wensenlijstjes

In diverse commissie- en raadsvergaderingen van de afgelopen tijd zijn in Barneveld wensenlijstjes van fractievoorzitters richting de provincie op tafel gekomen en besproken, stelt Pluimers. Het startsein daartoe heeft gedeputeerde Markink zelf gegeven, stelt de fractievoorzitter in een woensdag verstuurde brief aan Provinciale Staten. In een commissievergadering van 4 juni vorig jaar ‘schermde (Markink, red.) met financiën en voorzieningen voor onze gemeente.’ Op de wensenlijstjes van een aantal fractievoorzitters staat in ieder geval de aanleg van een intercitystation op de route Amersfoort-Apeldoorn en geld voor de aanleg van de oostelijke rondweg. In dit licht is het opvallend dat het college van Barneveld in de Kadernota een deel van de voorziening voor de aanleg van de oostelijke en westelijke rondweg (1,3 miljoen euro) nu inzet om de begroting sluitend te krijgen, en de spaarpot voor de aanleg van de wegen deels leeghaalt. De Barneveldse raad heeft daar bij meerderheid op 17 juni mee ingestemd.

 

Ontkenning

Gedeputeerde Staten ontkennen ten stelligste dat sprake is van omkoping, zo stelt een woordvoerder. GS zijn bereid geld uit te trekken voor de níeuwe gemeente, benadrukt hij, zoals GS dat ook bij eerdere herindelingen hebben gedaan. Barneveld stelt dat de provincie geen toezeggingen heeft gedaan over een provinciale bijdrage voor de aanleg van een oostelijke randweg, als Barneveld zou instemmen met een fusie. Dat geldt ook voor de aanleg van een station, zo laat een woordvoerder van Barneveld weten. Dat de reservering voor de rondweg uit de Kadernota is gehaald, ‘heeft te maken met de voortgang van het project en niets met een toezegging vanuit de provincie’, aldus de woordvoerder. Barneveld geeft geen antwoord op de vraag wat zij vindt van het verzoek tot een integriteitsonderzoek dat door het Burgerinitiatief is gedaan. ‘Het is aan de provincie om hier een oordeel over te vellen.’

 

Klaarheid

De Scherpenzeelse waarnemend burgemeester Eppie Klein daarentegen is voorstander van een integriteitonderzoek, waarom het Burgerinitiatief heeft verzocht. ‘Ik vind dat de suggestie, om hier zo snel mogelijk klaarheid over te krijgen, moet worden opgevolgd. Daarmee neem ik mijn verantwoordelijkheid en wil ik dicht bij de Scherpenzeelse gemeenschap blijven staan.’

 

Integere overheid

Klein wil niet ingaan op de kwesties die het Burgerinitiatief in zijn brief aan Berends aankaart en de uitspraken van hoogleraar De Vries tijdens de hoorzitting. ‘Het lijkt me verstandig dat ik niet ga speculeren over de kwesties die in de brief van het Burgerinitiatief en door de heer De Vries worden aangedragen, maar het geschetste beeld raakt mij. Als burgemeester van Scherpenzeel ben ik het lokale aanspreekpunt van ‘de overheid’, en moet ik staan voor de integriteit van diezelfde overheid. Er bereiken mij teveel vragen waar ook ik geen antwoord op heb.’ Hij vindt dat inwoners moeten kunnen vertrouwen op een integere overheid die zorgvuldig en transparant handelt.

 

Lees ook de reconstructie van Binnenlands Bestuur over de strijd om zelfstandigheid in drie delen. 

Deel 1: Strijd voor zelfstandigheid gaat hard tegen hard

Deel 2: Bewazeren opgelegde herindeling stuiten op dikke muren

Deel 3: GS Gelderland handelen in strijd met regels