Nederland opheffen?

Niet alles loopt perfect in Nederland. Veelvuldig blijkt dat wet- en regelgeving niet aansluit bij de praktijk, wat ongewenste effecten op de samenleving kan hebben. De voorbeelden daarvan zijn bekend en hebben zelfs tot de val van de regering geleid. Toch is het opvallend dat niemand, zelf niet de grootste criticasters van de Nederlandse overheid, als gevolg daarvan oproept om de Staat der Nederlanden dan maar op te heffen en alle beslissingsbevoegdheid bij Europese Unie neer te leggen.

Het omgekeerde is wel het geval. Als Europese regelgeving verkeerd uitpakt, ligt de roep om een Nexit steevast op de loer. Hierover spreekt de Raad van State in zijn recente jaarverslag zijn verbazing uit. De Raad heeft er ook een verklaring voor. Nederland, zo stelt de Raad, beschouwt de internationale rechtsorde vaak als een ‘menu waaruit je naar believen kunt kiezen’. Regels worden meer gezien als suggesties die je eventueel kunt naleven en niet zozeer als een verplichting. Alsof het gaat om een à la carte restaurant. Wat bevalt, wordt geconsumeerd; wat niet bevalt wordt ontkend, genegeerd of betwist.

Nederland heeft vaak de mond vol over andere lidstaten die wel de geneugten, maar niet de lasten van gezamenlijke regelgeving binnen de Europese Unie willen gebruiken, bijvoorbeeld bij de spreiding van asielzoekers over Europa. Maar als het er op aan komt, reageert Nederland niet anders. Wanneer Nederland tot de orde wordt geroepen vanwege schending van regels, bijvoorbeeld op het gebied van stikstofreductie, dan schroomt de overheid niet om Europa als bemoeizuchtig en dwingend af te schilderen, terwijl het om regels gaat waar Nederland willens en wetens haar handtekening onder heeft gezet.

Die houding heeft gevolgen. Het ondergraaft het draagvlak voor de EU. Natuurlijk, de Europese Unie is een relatief jong project en er gaat nog best veel mis. We moeten zeker niet schromen tekortkomingen onder ogen te zien en daar waar nodig aan te passen. Maar als de Nederlandse regering zelf naar believen een ambivalente houding aanneemt ten opzichte van de EU, komt dat het draagvlak voor de Unie als Europees vertegenwoordiger van de internationale rechtsorde zeker niet ten goede. En dat in een tijd dat het harder nodig is dan ooit.