Na de val

Herindeling

 

De vorming van negen nieuwe gemeenten per 1 januari 2011 staat door de val van Balkenende IV ter discussie. Zeker drie herindelingsvoorstellen zijn écht controversieel: die van Bergen, Gennep, Mook en Middelaar; die van Bussum, Muiden, Naarden en Weesp; en die van Scherpenzeel, Renswoude en Woudenberg. Bij deze fusies verzet steeds één gemeente zich. Bergen is tegen de fusie tot een nieuwe Noord-Limburgse gemeente, Renswoude is tegen een nieuwe landelijke Gelderse Valleigemeente en Bussum ziet niets in de fusie tot de nieuwe gemeente Naardermeer.

 

Burgemeester Milo Schoenmaker van Bussum: ‘Ik denk dat de Kamer onze herindeling controversieel verklaart. Daarmee komen de herindelingsverkiezingen van november op losse schroeven te staan. Ik acht de kans klein dat een nieuw gekozen Kamer uiterlijk in september het wetsvoorstel voor herindeling behandeld heeft.’ De voorgestelde herindeling gaat daarmee vermoedelijk op de lange baan. De afspraak is dan dat er in de vier gemeenten afzonderlijke raadsverkiezingen worden gehouden.

 

Schoenmaker: ‘Het wordt koffiedik kijken: handhaaft een nieuw kabinet het voorstel tot herindeling? Het lijkt mij sowieso lastig om een jaar later dan alsnog herindelingsverkiezingen te houden, want dan zouden onze kiezers twee keer in een jaar tijd verkiezingen krijgen. Uitstel zal voor gemeenten in onze regio die toe zijn aan herindeling wel problemen geven. Ik denk vooral aan Muiden. Houdt die gemeente het zelfstandig nog een paar jaar vol?’

 

Wabo

 

‘Dinsdag komen we in de Eerste Kamer te spreken over de Invoeringswet Wabo’, zegt Eric Janse de Jonge, CDA-Eerste Kamerlid. ‘Ik schat in dat deze wet niet zal worden afgestemd. En ik verwacht ook niet dat het parlement de Wabo tot controversieel onderwerp zal verklaren. Zo bezien, blijft invoering van de Wabo op 1 juli 2010 dus mogelijk. Iets anders is dat de invoeringswet de grondslag vormt voor de kwaliteitscriteria bij toezicht, uitvoering en handhaving.'

 

'Die criteria, dat is een pakket van 150 pagina’s geworden. Ik ben me rot geschrokken. Het werk van mbo’ers zou binnen gemeentelijke organisaties door hbocollega’s gecontroleerd moeten gaan worden. Zijn we via de Wabo aan het dereguleren, halen we jandorie via de achterdeur weer een stortvloed aan nieuwe regels binnen. Dan denk ik: we zijn van het padje af met elkaar.’

 

Windenergie

 

‘Direct naast onze gemeente is het grootste windmolenpark van Nederland gepland’, zegt Jaap Kroon, CDA-burgemeester van Urk. ‘Wij zijn tegen.’ Als het aan demissionair minister Van der Hoeven van Economische Zaken ligt, komen de windmolens er snel. Volgens haar zijn ze van belang voor de nationale economie. Kroon: ‘Maar wij vinden dat de Kamer opnieuw een besluit moet nemen. Het project kost 1 miljard euro, wij verwachten dat het windmolenpark een verkiezingsthema wordt.’

 

Urk was bij de Kamer al druk aan het lobbyen om ‘het onzalige plan’ van tafel te krijgen. De gemeente wil de windmolens 7 kilometer uit de kust hebben en hoopt op een maatschappelijke discussie over windenergie. Kroon: ‘Niet windenergie, maar zonne-energie heeft de toekomst.’.

 

Inburgering

 

‘Onlangs hebben we met PvdA-minister Van der Laan gesprekken gehad over inburgering. We hebben goede afspraken gemaakt en die liggen vast’, zegt GroenLinks-wethouder in Nijmegen Lenie Scholten. Afgelopen zomer opperde Van der Laan dat gemeenten onvoldoende hun best deden om mensen te laten inburgeren.

 

‘In Nijmegen hebben we de beoogde aantallen in de afgelopen 3 jaar inderdaad niet gehaald. We hadden namelijk minder kandidaten voor inburgering dan verwacht, de bestanden waren vervuild. Andere gemeenten zitten in hetzelfde schuitje. Van der Laan stelde het doel van 60 duizend inburgeringscursussen bij naar 43 duizend.’ Scholten verwacht dat de val van het kabinet geen invloed heeft op de doelstellingen van dit jaar. ‘De afspraken over de uitvoering zijn al gemaakt en het budget ligt er al. Het zou me verbazen als de partijen in de Tweede Kamer moeilijk gaan doen.’

 

Jeugdzorg

 

‘We wachten in de jeugdzorg al heel lang op veranderingen, en het ziet ernaar uit dat de onzekerheid alleen maar langer duurt’, zegt Ella Kalsbeek, directeur van jeugdzorginstelling Altra. ‘De plannen van minister Rouvoet gaan waarschijnlijk de koelkast in. Dat is lastig, want we dachten ongeveer te weten welke kant het op zou gaan, en daar wordt in de praktijk ook al wel op ingespeeld. Maar het is niet alleen maar negatief: het biedt ook de mogelijkheid fouten te herstellen. Want behalve veranderingen in de jeugdzorg stond ook een wetsvoorstel over Passend Onderwijs op de agenda, en dat gaat grootdeels over dezelfde doelgroep als de jeugdzorg, namelijk kinderen met een gedragsstoornis. Dat die onderwerpen niet met elkaar zijn verbonden vind ik een gemiste kans en dat kan nu rechtgezet worden. Ik ben er erg voor dat verantwoordelijkheid en financiering daarvan en van jeugdzorg op elkaar worden afgestemd.’

 

Er zijn ook andere meningen. ‘Het is terecht als het plan voor de jeugdzorg controversieel wordt verklaard’, zegt John Bos, gedeputeerde in Flevoland namens het Inter Provinciaal Overleg. ‘De evaluatie van de Wet op de jeugdzorg en de toekomst van de jeugdzorg is een belangrijk en gevoelig onderwerp. Voor de komende 2 jaar zijn goede afspraken gemaakt. Laten we daaraan nu eerst eens uitvoering geven. Het is niet aan een demissionair kabinet om met een standpunt en nieuwe uitgangspunten te komen.’

 

Schuldhulpverlening

 

Op het terrein van sociale zaken is de meeste voor gemeenten relevante wetgeving wel afgehandeld. Eén uitzondering is de Wet op de schuldhulpverlening, die nog bij de Tweede Kamer ligt. W ethouder Sociale Zaken en Financiën in Delft Saskia Bolten: ‘Ik zou die wet niet als omstreden beschouwen. Al is er over één punt wel discussie, namelijk de vraag of een incassostop mogelijk moet worden gemaakt. Dat is nu nog niet goed in de wet geregeld, met kwalijke gevolgen voor kleine ondernemers en zzp’ers. Die hebben, in tegenstelling tot grote bedrijven, geen eigen incassoafdeling en staan daarmee per definitie op achterstand.'

 

'Een moratorium zou dat verschil opheffen. Ook vergemakkelijkt het de hulpverlening aan de schuldenaar. Als het wetsvoorstel controversieel wordt verklaard, heeft dat als voordeel dat we meer tijd hebben om onze argumenten voor het voetlicht te brengen. Anderzijds kan het eigenlijk geen dag meer wachten.’

 

Financiën

 

Als wethouder Financiën maakt Bolten zich zorgen over de onduidelijke situatie die is ontstaan. ‘Er werd in eerste instantie gezegd dat gemeenten 3 miljard moesten bezuinigen, op andere momenten wordt dat weer genuanceerd. Net hoorde ik dat de ambtelijke werkgroepen een maand eerder klaar moeten zijn, dus die gaan nu afraffelen.'

 

'Ik vrees voor vage taal in de meicirculaire en als er in september nog geen nieuw kabinet zit, een al even vage begroting. Daarbij heb ik niet het gevoel dat de VNG het erg voor ons opneemt, ik vind ze erg stil en passief. Dat vond ik al toen de bezuinigingen werden aangekondigd, maar nu helemaal. Het kabinet bestaat nog maar uit een klein stukje. Ik had allang een mail verwacht met een uitnodiging aan alle wethouders van Financiën voor overleg. De gemeenten die de boel draaiende moeten houden.’

 

De VNG-website meldt: ‘Voor de gemeentefinanciën heeft de val van het kabinet geen directe consequenties. Voor het gemeentefonds zijn tot en met 2011 afspraken gemaakt.’ Rik Buddenberg, burgemeester van Pijnacker-Nootdorp en voorzitter van de VNG-commissie Financiën: ‘Voor de korte termijn zijn er geen gevolgen. We hebben een deal met de fondsbeheerders tot en met 2011. Voor dat jaar staat ongeveer 0 procent reële groei van de algemene uitkering. Voor de periode daarna was de ontwikkeling nog onduidelijk. Die onduidelijkheid neemt nu alleen maar toe.'

 

'Een demissionair kabinet mag geen beslissingen nemen over de bezuinigingsvoorstellen waar de negentien ambtelijke werkgroepen mee komen. Beslissingen over wat ons nog meer te wachten staat, verwacht ik pas in het najaar. Erg ongelukkig, want gemeenten moeten wel een sluitende meerjarenbegroting opstellen. Ik ga de nieuwe raad op 4 maart een memorandum meegeven over de financiële staat van de gemeente. De boodschap? Alle seinen staan op rood.’

 

Krachtwijken

 

De Haagse wethouder van Bouwen en Wonen Marnix Norder (PvdA) ziet de toekomst van de aanpak van de krachtwijken met ‘angst en beven tegemoet’. Met het vertrek van de PvdA verdwijnt - in ieder geval voorlopig - ook minister Van der Laan die zich aan het opknappen van de veertig achterstandswijken had gecommitteerd. Een rechts kabinet is minder begaan met de krachtwijkenaanpak, vreest Norder. Voor dit jaar liggen financiële afspraken tussen Rijk en gemeenten vast, maar voor de periode na 2010 zijn er slechts intenties.

 

De steun van de rijksoverheid is volgens Norder essentieel, hoewel de rijksbijdrage slechts ongeveer 10 procent van de totale investeringen omvat. De rest wordt opgebracht door gemeenten en corporaties. Norder: ‘Het Rijk investeert vooral in de onrendabele top, in projecten die geen winst opleveren. Juist dat maakt het verschil.’

 

Deens-Italiaanse toestanden

 

Een demissionair kabinet en na woensdag demissionaire colleges van B en W. Komt het land krakend tot stilstand? De Tilburgse bestuurskundige Marcel Boogers meent dat het zo’n vaart niet zal lopen. ‘Dat er even niets gebeurt, is niet zo erg. Echt grote nadelen weet ik niet meteen te noemen. Dat voor gemeenten onduidelijk is hoeveel ze moeten bezuinigen, was bekend, en dat is nu nog onduidelijker geworden. Het is denk ik ook slechts tijdelijk. Zeker op lokaal niveau is men er meestal redelijk snel uit wat de nieuwe coalitie moet worden. Landelijk ligt het ingewikkelder. Er is weinig zicht op een werkbare meerderheid in het parlement.’

 

Boogers wijst er op dat straks waarschijnlijk minimaal vier partijen nodig zijn voor een meerderheidskabinet - en gezien het politieke landschap zou het weleens uit kunnen draaien op een minderheidskabinet. Moeten we ons dan dus voorbereiden op Deense (minderheidskabinetten met wisselende meerderheden) en Italiaanse (korte levensduur van kabinetten) toestanden?

 

‘Ja, maar dat zou niet verkeerd zijn’, meent Boogers. ‘Een minderheidskabinet met wisselende meerderheden is niet kwaad voor het dualisme. Het wordt wel ingewikkelder voor de bestuurbaarheid van het land omdat een minderheidskabinet van geval tot geval moet kijken hoe het een meerderheid verwerft in het parlement. Het voordeel is weer dat het flexibeler is. Je hebt geen uitgebreid regeerakkoord nodig. Juist bij brede coalities zie je dat alles dichtgetimmerd wordt. Dat is de dood in de pot en leidt tot krampachtigheden waar zo’n kabinet uiteindelijk dan toch weer aan ten onder gaat.’

 

M.m.v. Hans Bekkers, Brian van der Bol, Henk Bouwmans, Sandra Olsthoorn, Kemal Rijken en Boudewijn Warbroek.M.m.v. Hans Bekkers, Brian van der Bol, Henk Bouwmans, Sandra Olsthoorn, Kemal Rijken en Boudewijn Warbroek.