‘Mystieke van verstrekking overheidsinformatie moet weg’

De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) uit 1980 moet naar Amerikaans en Scandinavisch voorbeeld worden gemoderniseerd, vindt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Wij kunnen ons spiegelen aan en leren van de nieuwe cultuur van toegankelijkheid van overheidsinformatie uit landen als de Verenigde Staten en Finland. Ik zie bijvoorbeeld in Amerikaanse staten als Washington en New York een tendens naar een actieve digitale overheid die met wettelijke verplichting in reading rooms heel veel meer overheidsinformatie op het net beschikbaar zet. Het zou een mooi project zijn voor de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken als we die omslag in de komende 5 jaar kunnen maken’, aldus directielid Kees Jan de Vet van de gemeentekoepel.

De VNG-directeur bepleit naar Belgisch voorbeeld ook een wijziging van de Grondwet en tegelijkertijd een beperking van het aantal uitsluitingsgronden. In artikel 110 van de Nederlandse Grondwet staat dat de overheid openbaarheid betracht bij de uitvoering van haar taak, volgens regels bij de wet te stellen. ‘In de Belgische Grondwet staat een algemeen recht op overheidsinformatie. Ik wil toe naar een grondwettelijk verankerd recht op overheidsinformatie, uitgewerkt in een nieuwe Wob met drie uitzonderingsgronden: als het niet in het belang is van de veiligheid van de overheid, als er een financieel belang in het geding is bijvoorbeeld wanneer de overheid onderhandelingen voert en als de privacy in het geding is.’

Vechten

De Vet bepleit de modernisering van de Wob omdat deze wet uit 1980 niet meer bij de tijd is. ‘De huidige Wob is van voor het digitale tijdperk. In 1980 hadden we ook een heel andere bestuurscultuur waarin openbaarheid niet centraal stond. Je moest toen met name in kleine gemeenten vechten om overheidsinformatie te krijgen. Ik zie nu veel bestuurders in grote en kleine gemeenten die heel zorgvuldig openbaar en transparant willen besturen. Het mystieke moet daarom van de verstrekking van overheidsinformatie af’, aldus De Vet.

Opvragen informatie

De VNG-directie reageert met haar voorstel voor modernisering van de Wob op de discussie over de beschikbaarheid van overheidsinformatie. Voor de zomer tikte de Haagse rechtbank de gemeente Kaag en Braassem op de vingers. De gemeente had geld gevraagd voor het beschikbaar stellen van informatie. De VNG vond dat Kaag en Braassem groot gelijk had en vond dat de autonome beslissingsruimte van de gemeente ter discussie stond. Volgens de Haagse rechter kan het opvragen van overheidsinformatie een kwestie zijn van hoger algemeen belang. Het heffen van leges past daar niet bij. De VNG adviseerde de Kaag en Braassem in hoger beroep te gaan.

De Vet zegt de uitspraak van de rechter te respecteren, maar met de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken in overleg te willen gaan over de prijs van een Wob-verzoek. ‘Wij willen de cultuur van openbaarheid van overheidsinformatie stimuleren, mede in de context van digitale mogelijkheden. Maar we willen het ook hebben over de kosten van overheidsinformatie.’

Niet alles gratis

Volgens de VNG betekent de voorgestelde modernisering van de Wob namelijk niet dat alle overheidsinformatie gratis wordt. ‘Als we meer moeten leveren dan dat we in de reading rooms op de site plaatsen, vinden we dat voor die dienst betaald moet worden. Ik zeg dat in de wetenschap dat een stad als Utrecht wordt gevraagd om alle afwijkingen van de gemeentelijke bouwplannen in een bepaalde wijk beschikbaar te stellen zodat studenten bijvoorbeeld in het kader van hun onderzoek kunnen vergelijken hoe andere steden dat doen.

Het recht op die informatie stel ik niet ter discussie, maar in tijden van grote taakstellingen op het gemeentelijk apparaat lijkt mij het niet onredelijk om voor dit soort extra werk een vergoeding te vragen. Voor alle informatieverzoeken die buiten de actieve informatieverplichting vallen, zouden daarom kosten in rekening moeten kunnen worden gebracht.’

De VNG wijst er op dat ex-minister van Binnenlandse Zaken Ter Horst (PvdA) in antwoord op Kamervragen het sturen van een rekening heeft toegestaan. ‘Ik ben erg benieuwd hoe een nieuwe minister van Binnenlandse Zaken tegen deze uitspraak aankijkt.’