Moderne zieners

Na forse regen rond het middaguur meldt de weerman/vrouw dat 'we het vandaag waarschijnlijk niet droog zullen houden'. Tijdens het 6-uur Journaal opent de weerman/vrouw met foto's van omver geblazen huizen en dorpen die onder water staan. Hij licht toe: 'Zoals ik vanmiddag om vijf uur al voorspelde is Nederland de afgelopen uren geplaagd door hevige stormen en hoosregens.' Maar hij heeft goed nieuws: 'Morgen wordt het een stuk beter, al was het alleen al omdat de kans heel klein is dat het twee dagen achter elkaar zulk slecht weer is.'

Zou je het geplande gezinsuitje naar het strand door laten gaan, of toch maar uitstellen? Het voorbeeld lijkt misschien wat gechargeerd, maar toch is dit wat er het afgelopen jaar gebeurd is op het gebied van economische voorspellingen in Nederland. 'Robuuste economische groei', kopte het persbericht van het Centraal Plan Bureau nog op 20 maart 2007. De economische toekomstvoorspellers vonden de vooruitzichten voor 2007 en 2008 gunstig. Er werd een groei van 2,75% voor 2007 en 2008 voorzien.

Op 6 december gevolgd door een persbericht met als titel 'Groei blijft hoog, maar neemt wel af'. De groei in 2007 was 3 procent volgens het CPB, maar voor 2008 werd de prognose bijgesteld naar 2,25 procent. Op 19 juni 2008 bevestigde het CPB die eigen prognose voor 2008 nog maar eens, het jaar kwam uiteindelijk uit op 2,0 procent. Voor 2009 zou de groei afnemen, tot 1,25 procent.

Op 8 december 2008 voorzag het CPB voor het eerst krimp voor 2009: -0,75 procent, en herstel in 2010 (+1,0 procent). Op 17 maart werd de krimp in 2009 geschat op -3,5 procent, terwijl het herstel in 2010 omgeslagen was in een krimp van -0,25 procent. Op 16 juni volgde een persbericht met de titel 'Historische krimp Nederlandse economie'. De krimp zou nu uitkomen op -4,75 procent, en voor 2010 ziet het het CPB nu een krimp van -0.5 procent.

Een bandbreedte van 6 procent in een jaar tijd, dat is vrij extreem. Wie gelooft nog onze nationale economische weerman Coen Teulings dat het in 2010 allemaal beter wordt? De facto heeft het CPB het afgelopen jaar op overtuigende wijze aangetoond dat het geen idee heeft hoe de economische groei in de toekomst uit zal pakken. Dat is niet heel vreemd: het is, afgezien van een toevalstreffer hier en daar, nog nooit iemand gelukt om de toekomst te voorspellen.

Zoals het oude Chinese gezegde al zegt: 'Voorspellen is moeilijk, vooral als het de toekomst betreft.' Het boeiende is: er is geen enkele Nederlandse politicus die ervoor pleit dat we maar op moeten houden met dit soort waarzeggerij. Dat is verrassend. In tijden van forse bezuinigingen zou je verwachten dat aantoonbaar nutteloos werk maar beter beëindigd kan worden, nietwaar? De reden waarom dat niet gebeurt is omdat politici niet zonder waarzeggers kunnen.

Toekomstvoorspellingen en politieke besluitvorming gaan altijd hand in hand. Dat geldt voor iedere bestuursvorm die we kennen. De Mesopotamiërs hadden leverlezers, de Grieken zochten advies bij het Orakel van Delphi, aan de Europese hoven was er in de Middeleeuwen volop werk voor sterrenlezers. En de westerse democratieën hebben dus economen. Dat die economen, net zo min als hun voorgangers, betrouwbare voorspellingen kunnen leveren is kennelijk niet een probleem. Betrouwbare voorspellingen leveren is blijkbaar niet de essentie van hun werk, anders zouden er op dit moment een flink aantal CPB-medewerkers op zoek kunnen naar ander werk. De vraag is wat dan wel hun werk is. Die vraag zal ik de komende weken verkennen in een serie columns, waarvan dit de eerste is. Ik voorspel vast aan m'n (hoofd)redacteur dat ik de deadline vaak zal missen.

Overige bronnen:
Trefzekerheid van CPB-prognoses voor de jaren 1971-2003 Trefzekerheid van korte-termijnramingen van het CPB voor de jaren 1971-2004 Trefzekerheid van korte-termijnramingen en middellange-termijnverkenningen