Ollongren moet rol pakken in Scherpenzeel

Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken moet zich actief bemoeien met de lopende herindelingsprocedure Barneveld-Scherpenzeel. Dat stelt het college van Scherpenzeel in een pittige brief aan de minister. De onderlinge verhoudingen tussen beide gemeenten verslechteren in rap tempo en er is een bestuurlijke patstelling ontstaan.

Doorbreken patstelling

‘Een eerdere tussenkomst, dan wel expliciet verwachtingsmanagement ten aanzien van uw bestuurlijk afwegingskader, had kunnen bijdragen aan het voorkomen van de nu ontstane bestuurlijke patstelling’, schrijft het Scherpenzeelse college aan minister Ollongren. Het college verzoekt Ollongren ‘met klem’ te overwegen op welke manier de minister of haar ministerie kan bijdragen aan het doorbreken van die patstelling. Anders gezegd: ze moet ingrijpen.

Steun en hoop

Verschillende spelers die bij het herindelingsdossier zijn betrokken – zoals Scherpenzeel en Gedeputeerde Staten (GS) van Gelderland – geven ieder een eigen uitleg aan het beleidskader herindeling en aan een door de minister eerdere verstuurde brief van 10 juli 2020. In die brief schrijft Ollongren begrip te hebben voor het voornemen van GS om een herindelingsprocedure te starten, mede omdat Scherpenzeel de wens van GS heeft genegeerd om met een zorgvuldig uitgewerkte vergelijking van de varianten zelfstandigheid en herindeling met Barneveld te komen. Hierdoor voelden GS zich gesteund door BZK om daags daarna een arhi-procedure (herindelingsprocedure) te starten, terwijl Scherpenzeel stelt dat ze die vergelijking niet kon maken omdat Barneveld daaraan niet wilde meewerken. Op haart beurt putte Scherpenzeel hoop uit een passage in diezelfde brief, waarin de minister GS op het hart drukken een daadwerkelijk open overleg te voeren waarin de opgaven centraal staan en waarbij ‘nog meerdere uitkomsten mogelijk zijn’.

Haaks op beleidskader

De Gelderse gemeente, die fel gekant is tegen herindeling, stelt daarnaast dat het GS-besluit om een arhi-procedure te starten, haaks staat op het sinds 2019 vigerende beleidskader herindeling. Daarin staat dat provincies alleen bij ‘evidente bestuurskrachtproblemen’ een arhi-procedure mogen starten. GS vinden dat Scherpenzeel onvoldoende bestuurskracht heeft en leest in de brief van Ollongren van 10 juli steun om als provincie het heft in eigen hand te nemen. Scherpenzeel stelt dat er geen evident bestuurskrachtprobleem (meer) is en dat de provincie, gezien het beleidskader, geen poot heeft om op te staan. ‘Verschillende lezingen over wat er in het licht van het Beleidskader wenselijk en gerechtvaardigd zou zijn is onverkieslijk’, schrijft het Scherpenzeelse college aan de minister. De minister moet hoognodig kleur bekennen, vindt het college.   

Aanwijzing

Daarnaast kan en kon de minister ingrijpen, stelt Scherpenzeel, ook al is de minister formeel pas aan zet na ontvangst van een door Provinciale Staten vastgesteld herindelingsadvies. Als er sprake is van handelen dat duidelijk in strijd is met het beleidskader herindeling, kan de minister te allen tijde een aanwijzing geven, bevestigde hoogleraar Elzinga eerder op vragen van het Scherpenzeelse college. Dat kan op basis van de Algemene wet bestuursrecht.

Verharde verhoudingen

Hoe dan ook: de impact van de nu lopende procedure op de verhoudingen tussen Barneveld en Scherpenzeel zijn ‘contraproductief’ die met Haagse duidelijkheid voorkomen hadden kunnen worden, meent Scherpenzeel. De verhoudingen met de buurgemeente zijn verhard en verzakelijkt. In de brief van het Scherpenzeelse college wordt de starre houding van buurgemeente uit de doeken gedaan die, in de ogen van Scherpenzeel, heeft geleid tot bestuurlijke stagnatie. ‘Dat belemmert niet alleen een toekomstige samenwerking als zelfstandige buurgemeenten, maar werpt ook zijn schaduw vooruit op een eventuele herindeling.’

Geen intensieve samenwerking

Zo wil Barneveld niet met Scherpenzeel overleggen over het in te richten kernenbeleid en daarmee het toekomstig zeggenschap voor Scherpenzelers in een eventueel nieuw te vormen gemeente; een belangrijk onderdeel van het provinciale herindelingsplan. Barneveld wil ook geen intensieve samenwerking met Scherpenzeel aangaan op meer dan op het terrein van belastingen en de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). ‘Een scenario van bredere en duurzame samenwerking met Scherpenzeel is voor Barneveld geen optie’, luidde een door de Barneveldse raad op 21 april aangenomen amendement. Barneveld wil ook geen driegesprek aangaan met de minister en Scherpenzeel. Daarom roept het Scherpenzeelse college nu de hulp van de minister in.

Bal ligt bij provincie

Op de door het Scherpenzeelse college geuite verwijten aan het adres van Barneveld, wil Barneveld niet reageren, zo laat een woordvoerder weten. ‘Wij willen niet níet samenwerken, maar we zijn nu niet aan zet. De bal ligt nu bij provincie en niet bij ons.’ GS van Gelderland laten desgevraagd weten kennis te hebben genomen van de brief van Scherpenzeel, maar gaan niet in op de inhoud van de brief.