Metropoolregio heeft de toekomst

Door afschaffing van de WGR-plus wilde het kabinet de bestuurlijke drukte op het regionale niveau verminderen en het openbaar bestuur weer vooral beleggen bij provincie en gemeente. In de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag haalt men de neus op en is een horizontale samenwerkingsvariant gevormd die qua intensiteit nog vele malen verder gaat dan de huidige WGR-plus regio’s in de zuidelijke Randstad.

Het is het ultieme bewijs dat het kabinet op het verkeerde spoor zit en dan is het beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. De fixatie van het kabinet op het verticale algemene bestuur is sterk verouderd en niet meer in overeenstemming met de bestuurlijke werkelijkheid. Het is goed nog eens in herinnering te roepen wat de ontstaansbron is geweest van de WGR-plus-regelingen. De enige bewindspersoon die in de afgelopen decennia succes heeft geboekt bij de reorganisatie van het binnenlands bestuur was CDA-staatssecretaris Dieuwke de Graaff-Nauta. Zij doorzag dat in de stedelijke agglomeraties van Nederland intensieve samenwerking en afstemming noodzakelijk zijn om Nederland in de vaart der volkeren te houden. Daarbij is het volstrekt onverschillig welk bestuurlijk etiket daarop wordt geplakt, want volgens de denkwijze van De Graaff-Nauta : vorm volgt inhoud.

Zeven stedelijke gebieden werden destijds uitgenodigd om van onderop plannen te ontwikkelen. Die plannen vormen tot op de dag van vandaag de harde kern van de WGR-plus-regio’s. Nadien werden daar allerlei etiketten opgeplakt: stedelijke gebiedsautoriteiten, stadsprovincies en later WGR-plus.

Al die ervaringen hebben geleerd dat er grote problemen ontstaan als de samenwerking de fase bereikt van bestuurlijk geknutsel, zowel in de sfeer van vormgeving als afschaffing. Ondertussen moet worden geconstateerd dat de samenwerking in de stedelijke agglomeraties resultaat heeft gehad en nog heeft. Het voornemen van het kabinet om daar een streep door te halen is dan ook buitengewoon kortzichtig. Er is sprake van een aanzienlijke kapitaalvernietiging. Maar veel curieuzer is nog dat het waarschijnlijke gevolg zal zijn dat de stedelijke agglomeraties - in navolging van Rotterdam en Den Haag - metropoolregio’s zullen gaan vormen die zich nog veel verdergaander zullen gaan onttrekken aan het klassieke schema van het verticale openbaar bestuur.

De provincies hoopten met afschaffing van de WGR-plusregio’s te bereiken dat zij weer de dominante regionale speler zouden gaan worden. In de praktijk zou het weleens zo kunnen zijn dat bij vorming van metropoolregio’s de provincies de grootste rekening krijgen gepresenteerd. Afschaffing van de WGR-plus heeft tot gevolg dat in metropoolregio’s zal worden samengewerkt zonder dat daar een toegespitst wettelijk instrumentarium bij wordt geleverd. Na verloop van tijd zal blijken dat een dergelijk instrumentarium toch wel wenselijk is en dan zal een regeling worden ontworpen die sterke trekken vertoont van de WGR-plus.

En zo herhaalt zich dan het oude patroon en schieten we geen meter op. Vooral om die reden is afschaffing van de WGR-plus dom en kortzichtig. Of men nu een metropoolregio is of als WGR-plus door het leven gaat, is nauwelijks interessant. Wat goed functioneert, moet blijven bestaan en als het nog beter kan, moet daarvoor de ruimte worden gegeven. Het initiatief in de zuidelijke Randstad is dan ook betekenisvol en laat zien dat de reorganisatie van het openbaar bestuur in de visie van het kabinet geen enkele kans van slagen heeft.