Met meer partijen meer kans op bonje

Coalitieakkoorden zijn dikker naarmate de gemeenteomvang en het aantal coalitiepartijen toeneemt. Uitgebreide coalitieakkoorden leiden niet vanzelfsprekend tot meer conflicten. Wel blijkt dat wethouders in brede coalities eerder, om politieke redenen, moeten vertrekken dan in smallere coalities. ‘Geen wenkend perspectief voor de lokale politiek, gezien de voortgaande fragmentatie van gemeenteraden.’

Dat stellen Jacomijn Visser, Hans Vollaard en Frits Meijerink (Universiteit Leiden) in hun onderzoek naar het verband tussen de lengte van coalitieakkoorden en conflicten in gemeenten. Het onderzoek richtte zich op de periode 2010-2014. Gelet op de toenemende versnippering van de lokale politiek zal het aantal partijen dat een coalitie vormt toenemen en daarmee het aantal politieke conflicten stijgen, terwijl de waardering van burgers voor het gemeentebestuur zal afnemen, zo verwachten zij. Die (burger)waardering hangt samen met de fragmentatie van gemeenteraden en politieke crises.

Sneuvelende wethouders

Het idee voor de studie ontstond na de casus ‘probleemgemeente Leiden’ waar in de vorige raadsperiode − na de formulering van een kort coalitieakkoord  − voor het eerst sinds lange tijd geen wethouder sneuvelde. Zouden korte coalitieakkoorden kunnen helpen het aantal politieke conflicten te verminderen, zodat wethouders langer kunnen blijven zitten, werd de centrale vraag van het onderzoek. Gekeken is naar de lengte van de coalitieakkoorden van 366 Nederlandse gemeenten en het aantal politieke conflicten. Het verband tussen het aantal coalitiepartijen en de lengte van coalitieakkoorden is getoetst. Ook is nagegaan of het aantal partijen en/of gemeentegrootte zowel de lengte van coalitieakkoorden als het aantal conflicten verklaart.

4.284 woorden

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat meer coalitiepartijen inderdaad leiden tot langere akkoorden. Ook geldt dat de lengte van het akkoord groeit, alsmede het aantal partijen in een coalitie, naarmate de omvang van de gemeente toeneemt. De gemeentegrootte is van grotere invloed op de lengte van het coalitieakkoord dan het aantal coalitiepartijen. De lengte van de in 2010 gesloten coalitieakkoorden van de onderzochte gemeenten varieerde van 41 woorden tot 19.653 woorden, met een gemiddelde van 4.284 woorden, zo blijkt uit het onderzoek. Het aantal coalitiepartijen bij de 366 onderzochte gemeenten bedroeg gemiddeld 3,25, met uitschieters naar boven (zes) en beneden (twee). De onderzoekers vermoeden dat de partijen ten behoeve van hun achterbannen hun partijwensen zwart op wit willen terugzien in een akkoord en/of dat zoveel afspraken worden vastgelegd om de naleving ervan te verzekeren.

Politieke conflicten

Langere coalitieakkoorden leiden niet zonder meer tot meer politieke conflicten, zo concluderen de drie onderzoekers op basis van hun analyse. Wel blijkt dat de kans op conflicten toeneemt als er meer partijen deel uitmaken van een coalitie. In de 366 onderzochte gemeenten zijn tussen 2010-2014 254 wethouders gesneuveld. Gezien de opkomst van de met name de lokale partijen en daarmee de fragmentatie van het lokale politieke landschap is dat geen goed nieuws voor gemeentelijk Nederland, stellen Visser, Vollaard en Meijerink.

In Bestuurswetenschappen van deze maand publiceren Visser, Vollaard en Meijerink een uitgebreid artikel over hun onderzoek.