Verbeet: loot schaduwparlement in provincie Friesland

De provincie Friesland is bij uitstek geschikt om een experiment met burgerparticipatie uit te voeren, aldus sprak oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet in de derde Rede fan Fryslân. De eerste reacties zijn positief.

430 burgers beraadslagen
‘Wijs bij loting een groep inwoners van Friesland aan en laat die groep een jaar lang, samen met de gekozen Statenleden, mede beslissen over het beleid van de provincie’, legde Verbeet haar gehoor in de Friese Statenzaal woensdagavond voor. Ze wil naast de 43 statenleden 430 burgers neerzetten die vier keer per jaar een dag beraadslagen over de problemen van hun provincie. ‘Laat hen een oordeel vellen over de beslissingen die de Staten hebben genomen. En als ze met goede argumenten vinden dat de beslissing mankementen vertoont, geef hen dan het recht de Staten te vragen er opnieuw naar te kijken. Na een jaar loot u weer een nieuwe groep.’

Politici moeten burgers vertrouwen
De gelote burgers krijgen alle informatie die ze nodig hebben, maar moeten er dan ook wel tijd en energie in steken, gaat ze verder. ‘En de professionele bestuurders en volksvertegenwoordigers mogen de voorstellen uiteraard niet zomaar naast zich neerleggen.’ Burgers kunnen niet meer volstaan met aan de zijlijn staan mopperen, maar moeten verantwoordelijkheid nemen en zien hoe moeilijk dat kan zijn. Politici zien in dat de doorsnee burger veel meer weet en kan dan zij denken en dat het heel kortzichtig is om daar geen gebruik van te maken. ‘De kern is dus niet dat de burgers politici meer moeten vertrouwen, maar dat politici leren om meer op burgers te vertrouwen.’

Friesland geschikt voor experiment

Friesland zou de plaats bij uitstek kunnen zijn om het idee in de praktijk te brengen, vindt Verbeet. Friezen, zo is haar ervaring, staan open voor vernieuwing en zijn trots op hun cultuur. Ze noemt vernieuwingen in gezondheidszorg en de oprechte blijdschap over het binnenhalen van de culturele hoofdstad 2018. Daarbij stuurde Friesland in 1885 de eerste gewone werkman naar het parlement. ‘In zo’n provincie denken de mensen niet zo gauw: "gewone mensen kunnen het land niet besturen".' Ze memoreert dat Friesland drie jaar geleden al een primeur had met de Conventie van Achlum, waarbij bewoners samen met politici, wetenschappers en kunstenaars spraken over de toekomst van Nederland. Als het experiment met burgerparticipatie succesvol is, zou het als voorbeeld kunnen dienen voor andere provincies.

Prachtige aanzet
In een eerste reactie op de rede zegt Commissaris van de Koning John Jorritsma dat gezien de opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen en de verkiezingen voor het Europees Parlement iets moet veranderen in de democratische vertegenwoordiging. ‘Verbeet doet een prachtige aanzet voor een discussie over de toekomst van democratie en de politiek.’ Ook Statenlid Retze van der Honing (GroenLinks) raakte geïnspireerd door de speech. ‘We zijn al op informele manieren aan het nadenken over hoe we de volksvertegenwoordiging kunnen verbeteren. De ideeën van Verbeet passen daarin. Ze zijn uitvoerbaar en gaan buiten gebaande paden om.’

Geprikkeld
Ook volgens Van der Honing gaat het niet goed met de democratie en moeten we daarom nieuwe vormen en ideeën verzinnen. ‘In deze vorm heeft elke burger kans om over vraagstukken na te denken, daarover advies te krijgen en verantwoordelijkheid te voelen en keuzes te maken.’ De opmerking dat de politiek ook vertrouwen moet hebben in burgers heeft Van der Honing geprikkeld. ‘Politici zeggen wel vaak dat ze vertrouwen hebben in burgers, maar er zijn ook vaak een hoop mitsen en maren.’

Kans van slagen
Van der Honing denkt dat het plan van Verbeet een kans van slagen heeft. ‘We zullen het formeel agenderen in het presidium. We moeten het experiment een kans geven. Als het niet werkt, weten we dat ook. Politici zullen zich sowieso beter moeten legitimeren. Dat is al goed. Maar het is ook een hele leuke en goede ervaring voor burgers zelf. De politiek gaat terug naar iedereen. We krijgen zo 430 gratis adviezen, waar ongetwijfeld pareltjes tussen zitten. We zouden wel gek zijn als we daar geen gebruik van maken.’