‘Lokaal’ Kamerlid snapt de uitvoering

Veertien raadsleden, zes wethouders, zes Statenleden, één burgemeester en één bestuurder van een stadsdeel in Amsterdam zijn in de nieuwe Tweede Kamer gekozen. Het aantal kan nog toenemen als straks na de vorming van een nieuw kabinet enkele Kamerleden doorschuiven naar een kabinetspost. Dan komen er weer Kamerzetels vrij.

‘De ervaring en kennis die vanuit het decentrale bestuur naar de Tweede Kamer wordt gebracht is van groot belang’, stelt de Limburgse gedeputeerde Ger Koopmans (CDA). Hij kan er als voormalig raadslid, wethouder, lid Provinciale Staten en Kamerlid over meepraten. ‘Zo komen in de Tweede Kamer vaak zaken aan de orde waarover de Kamer helemaal niet gaat. Het is dan goed als er in de fractie mensen zitten die zeggen “ho eens even, daar gaan we helemaal niet over”. Of die, vanuit hun ervaring in het lokale bestuur, kunnen aangeven dat een voorgestelde maatregel lastig uitvoerbaar is of moeilijk te handhaven.’

‘Als voormalig raadslid kun je beter inschatten wat een wet, zoals de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), voor de uitvoeringspraktijk van gemeenten betekent’, vindt ook collega- gedeputeerde Eddy van Hijum (CDA, Overijssel). ‘Voor die uitvoeringspraktijk is in Den Haag weinig aandacht.’ Als bijkomend voordeel van politici die vanuit provincies en gemeenten doorstromen naar de Kamer noemt Van Hijum – die, voordat hij gedeputeerde werd, Kamerlid en daarvoor raadslid was - de (grotere) ontvankelijkheid om gemeenten en provincies als bondgenoot van het rijk te zien. Van groot belang vindt Van Hijum, gezien de grote opgaven zoals de zorg, verduurzaming en het klimaat. ‘Gemeenten hebben er de afgelopen tien jaar grote taken bijgekregen zoals werk, zorg, jeugdzorg, passend onderwijs en straks de Omgevingswet. Dan is het wel handig dat er Kamerleden zijn die weten hoe het er lokaal aan toegaat.

Praktischer
De Haagse werkelijkheid is anders dan de lokale’, vindt Otwin van Dijk, die vorig jaar zijn Kamerlidmaatschap verruilde voor het burgemeestersambt in Oude IJsselstreek. ‘Zo is een lokaal bestuurder over het algemeen wat praktischer. “Wat heeft iemand hieraan?” is toch een vraag die je je als lokaal bestuurder eerder stelt. De Haagse politiek werkt vaak wat ‘politieker’.’

Bovendien vindt veel vernieuwing, op onder meer het gebied van democratie, energietransitie en zorg niet plaats vanuit Den Haag, stelt Van Dijk. ‘Veel vernieuwing vindt juist lokaal plaats. Lokale politici kennen die goede voorbeelden en die kunnen ze meenemen naar Den Haag. Zelf vond ik het altijd wel prettig om mijn Kamerbijdragen te kunnen ondersteunen met praktische voorbeelden. Wetgeving gaat niet over papier, maar om ruimte te kunnen geven aan praktische voorbeelden.’ Voor zijn Kamerperiode was Van Dijk (PvdA) zowel raadslid als wethouder.

‘Voor het collectief van gemeenten is het goed dat er in de Tweede Kamer mensen zitten die de dagelijkse praktijk van het gemeentebestuur kennen. Dan gaat het gesprek makkelijker’, stelt een woordvoerder van gemeentekoepel VNG. ‘Het feit dat een Kamerlid uit de Statenbanken komt kan een voordeel zijn voor de provincies – ze nemen hoe dan ook de kennis van regionale problemen en behoeftes mee naar Den Haag –, maar dat hoeft niet automatisch. Er zijn nou eenmaal partijen die minder affiniteit met het middenbestuur hebben’, stelt IPO-voorzitter Ank Bijleveld. De provinciekoepel vindt het vooral belangrijk dat er voldoende Kamerleden zijn ‘die opkomen voor de belangen in de minder bevolkte regio’s, los van of ze nou binding of affiniteit hebben met de provinciale bestuurslaag’, aldus Bijleveld.

Dat stelt ook Van Hijum: ‘In de regio spelen hele andere vraagstukken dan in de Randstad, zoals de leefbaarheid van het platteland en de aanleg van glasvezel in het buitengebied.’ Bijleveld maakt zich zorgen. ‘Als je kijkt naar de geografische spreiding van de nieuwe Kamer, valt het op dat twee derde van de Kamerleden uit de grote steden komt, terwijl daar een derde van de Nederlandse bevolking woont. Dit is een forse oververtegenwoordiging. Ook het Randstedelijke karakter van de Kamer groeit verder. Noord- en Zuid-Holland vaardigen samen met Utrecht ongeveer dertig Kamerleden meer af dan je op grond van een evenredige vertegenwoordiging mag verwachten. In dit perspectief zijn Gelderland, Noord-Brabant en Flevoland de grote verliezers.’

Lobby
Voor het lobbywerk van gemeenten is het goed dat er lokale vertegenwoordigers in de Kamer zitten. Niet zo zeer om sec iets ‘binnen te slepen’, als wel om aandacht vragen voor – daar hebben we ‘m weer – de uitvoerbaarheid van Haagse plannen. ‘Ook hier geldt dat het fijn is als mensen meepraten die zich realiseren wat de gevolgen voor het lokale bestuur zijn van de plannen die in de Kamer leven of worden besproken’, aldus de woordvoerder van de VNG. Dat onderschrijven Koopmans, Van Hijum en Van Dijk. Een Kamerlid met een achtergrond als raadslid moet niet gevoeliger zijn voor de lobby van de VNG dan voor een andere lobby, vindt Van Hijum.

‘Het is natuurlijk wel zo dat je het belang van gemeenten eerder en beter snapt dan een Kamerlid dat geen ervaring als raadslid heeft.’ ‘Voor de VNG is het belangrijk de contacten/ lobby met oud-lokaal bestuurders goed op orde te hebben. Voor veel departementen zijn gemeenten ver weg’, stelt Van Dijk. ‘Volgens mij zei een oud-minister ooit eens: “Bezuinigingen en problemen vegen we de trap af, naar gemeenten. Dan zijn ze uit het Haagse beeld.” Dan moet je als VNG jouw ‘lokale’ Kamerleden als bondgenoot gebruiken om de consequenties daarvan weer terug op de Haagse agenda te krijgen.’

2010*
63 nieuwkomers Tweede Kamer-> 21 uit gemeenten/provincies (14 raadsleden, 5 wethouders, 1 burgemeester, een gedeputeerde)

2012*
42 nieuwkomers Tweede Kamer -> 31 uit gemeenten/provincies (16 raadsleden, 7 wethouders, 7 Statenleden, 1 gedeputeerde)

2017
57 nieuwkomers Tweede Kamer -> 28 uit gemeenten/provincies (14 raadsleden, 6 wethouders, 1 burgemeester, 6 Statenleden, 1 bestuurder stadsdeel

*Bron: Parlementair Documentatie Centrum